Węzły chłonne są niewielkimi strukturami kształtem przypominającymi ziarna fasoli. Występują w grupach i są zlokalizowane w różnych okolicach organizmu człowieka. Wchodzą w skład układu odpornościowego i są odpowiedzialne za wytwarzanie przeciwciał i usuwanie obcych antygenów (komórek lub drobnoustrojów obcych dla organizmu). W wielu sytuacjach klinicznych dochodzi do powiększenia określonych grup węzłów chłonnych. W nomenklaturze medycznej stan ten jest określany limfadenopatią.
Jak rozpoznać powiększone węzły chłonne?
O powiększonym węźle chłonnym mówimy najczęściej w przypadku, kiedy jego średnica przekracza 1 cm. Limfadenopatia może mieć charakter miejscowy lub uogólniony w zależności od tego, czy dotyczy jednej czy większej liczby grup opisywanych struktur. Największe skupiska węzłów chłonnych lokalizują się pod żuchwą, na szyi, w dołach pachowych oraz w pachwinach.
Czy wiesz że: człowiek ma około 600 węzłów chłonnych?
To właśnie w tych okolicach najczęściej można wyczuć pod skórą „fasolkowate” struktury – będące węzłami chłonnymi. W przypadku jamy brzusznej, czy klatki piersiowej limfadenopatię można rozpoznać jedynie wykonując badania obrazowe. Taką decyzję podejmuje lekarz na podstawie rozmowy z pacjentem oraz przeprowadzonego badania. U około 50% zdrowych osób mogą występować pojedyncze powiększone węzły chłonne szyjne. Jeśli są one wyczuwalne powyżej jednego roku i nie zmieniają swoich rozmiarów to najprawdopodobniej są to węzły zwapniałe, poinfekcyjne, niewymagające żadnego leczenia.
Objawy powiększonych węzłów chłonnych
W przypadku badania węzłów chłonnych należy zwrócić uwagę na ich wielkość, konsystencję, bolesność, ruchomość, wygląd skóry położonej ponad nimi, a także czy tworzą pakiety. W przypadku współwystępowania silnego bólu, gorączki, obrzęku skóry, czy wycieku treści ropnej należy podejrzewać infekcję o etiologii bakteryjnej. Węzły chłonne nowotworowe są najczęściej twarde, niebolesne, nieruchome (zrośnięte ze skórą) oraz tworzą pakiety, czyli są zrośnięte ze sobą. Powiększeniu węzłów chłonnych mogą nie towarzyszyć żadne objawy, dlatego tak istotne jest, aby w przypadku wybadania tych struktur, jak najszybciej zgłosić się do lekarza, który na podstawie wywiadu chorobowego przeprowadzi odpowiednią diagnostykę i na jej podstawie postawi diagnozę.
Przyczyny powiększonych węzłów chłonnych
Do powiększenia węzłów chłonnych może dochodzić w następujących przypadkach:
- Infekcje o etiologii wirusowej (najczęstsza przyczyna limfadenopatii), bakteryjnej oraz pasożytniczej;
- Choroby autoimmunologiczne, takie jak toczeń rumieniowaty układowy, reumatoidalne zapalenie stawów, twardzina układowa i inne;
- Nowotwory: białaczki, chłoniaki i przerzuty nowotworowe do węzłów chłonnych;
- Nadwrażliwość na niektóre leki np. allopurinol (stosowany przy leczeniu dny moczanowej), czy kaptopril (stosowany doraźnie przy leczeniu nadciśnienia tętniczego);
- Ukąszenia;
- Po szczepieniach ochronnych;
- Sarkoidoza;
- Choroby metaboliczne i spichrzeniowe.
Powiększone węzły chłonne a nowotwory
Węzły chłonne zajęte przez proces nowotworowy są najczęściej znacznie powiększone, niebolesne, twarde, o ograniczonej ruchomości (nie można przesunąć ich pod skórą) i tworzą pakiety. Do objawów alarmowych towarzyszących limfadenopatii i sugerujących nowotwór należą: nocne poty, gorączka utrzymująca się powyżej 2 tygodni (przy braku uchwytnej przyczyny) spadek masy ciała powyżej 10% w ciągu ostatnich 6 miesięcy. Określone grupy węzłów chłonnych są najczęściej pierwszym miejscem przerzutów nowotworów narządów wewnętrznych. Jest to spowodowane tym, iż zbierają one chłonkę z tych organów i wraz z nią do węzłów docierają komórki nowotworowe. Powiększenie węzłów chłonnych nadobojczykowych najczęściej wiąże się z procesem nowotworowym.
Jak leczyć powiększone węzły chłonne?
W każdym przypadku stwierdzenia powiększonych węzłów chłonnych należy zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu. W celu wprowadzenia dalszej diagnostyki istotne znaczenie mają następujące dane: wiek chorego, wywiad chorobowy, charakterystyka powiększonych węzłów chłonnych oraz ich lokalizacja. Każdorazowo należy przeprowadzić diagnostykę różnicową, czyli wykluczyć kolejne przyczyny powiększenia węzłów chłonnych u danego pacjenta.
Zapamiętaj: Powiększone węzły chłonne wymagają konsultacji lekarskiej.
Do podstawowych badań laboratoryjnych wykonywanych w przypadku limfadenopatii należą morfologia krwi z rozmazem oraz CRP i OB – wykładniki stanu zapalnego. Wyniki tych badań mogą wskazywać, czy powiększone węzły chłonne są związane z chorobą infekcyjną, czy nowotworową. W przypadku infekcji bakteryjnej konieczne jest włączenie odpowiedniej antybiotykoterapii. Diagnostykę obrazową zleca się przede wszystkim w celu uwidocznienia grup węzłów chłonnych, których nie można wyczuć podskórnie – przede wszystkim węzłów chłonnych klatki piersiowej i jamy brzusznej. W tym celu wykonuje się badania podstawowe – USG jamy brzusznej oraz RTG klatki piersiowej. Diagnostykę obrazową poszerza się o badania bardziej dokładne – tomografię komputerową oraz rezonans magnetyczny.
W przypadku podejrzenia procesu nowotworowego wykonuje się biopsję chirurgiczną węzła chłonnego, czyli wycina się powiększony węzeł chłonny w celu jego szczegółowej oceny pod mikroskopem. Lekarz dopiero po postawieniu diagnozy może włączyć odpowiednie leczenie limfadenopatii.