Spożywanie pokarmu, jego połykanie i trawienie to złożony proces angażujący wiele tkanek i narządów, w tym ślinianki, czyli gruczoły odpowiedzialne za produkcję śliny. Do właściwego ich funkcjonowania konieczne jest, aby wytworzona przez nie wydzielina prawidłowo odpływała do jamy ustnej. Istnieją schorzenia, w przebiegu których ten proces jest utrudniony. Dzieje się tak u ludzi chorujących na kamicę ślinianki. Co należy o niej wiedzieć?
Co to jest kamica ślinianki?
Ślinianki człowieka stanowią narząd odpowiedzialny za produkcję śliny, która pełni wiele ważnych funkcji. Ślina człowieka zawiera substancje przeciwbakteryjne, stanowiąc naturalną barierę chroniącą jamę ustną przed nadmiernym rozwojem flory bakteryjnej, będącej przyczyną próchnicy. To jednak nie wszystko, ślina nawilża pokarm ułatwiając jego połykanie, ale także bierze udział w trawieniu początkowym węglowodanów złożonych, np. skrobi. Wyróżnia się 3 rodzaje ślinianek, których nazwy pochodzą od ich lokalizacji w obrębie głowy i szyi:
- ślinianki przyuszne;
- ślinianki podżuchwowe;
- ślinianki podjęzykowe.
Źródło: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Blausen_0780_SalivaryGlands.png; modyfikacja (tłumaczenie) autora.
Kamica ślinianek to choroba gruczołów ślinowych, w trakcie której dochodzi do tworzenia się złogów, zbudowanych głównie z fosforanu wapnia, które blokując przewody wyprowadzające ślinianek, utrudniają odpływ śliny do jamy ustnej. Schorzenie najczęściej występuje u ludzi między 40. a 60. rokiem życia i w większości przypadków dotyczy ślinianki podżuchwowej.
Kamica ślinianki – objawy
Objawy kamicy ślinianek są spowodowane upośledzoną drożnością przewodów wyprowadzających ślinę z gruczołu ślinowego do jamy ustnej. W wyniku utrudnionego odpływu wydzieliny ślinianek chory może skarżyć się na:
- obrzęk okolicy ślinianki, wynikający z poszerzenia narządu przez gromadzącą się ślinę;
- ból, szczególnie w przypadku kamicy ślinianki przyusznej;
- ropna wydzielina, zaczerwienienie, ucieplenie skóry sąsiadującej z gruczołem ślinowym, mogące świadczyć o toczącym się stanie zapalnym.
Czy wiesz że: ślinianki człowieka produkują aż 1-1,5 litra śliny każdego dnia?
Chorzy z kamicą ślinianki podżuchwowej, stanowiącej większość przypadków tej choroby, początkowo nie odczuwają żadnych dolegliwości, ze względu na dużą rozciągliwość gruczołów wyprowadzających, które poszerzają się wraz z powiększaniem się złogu blokującego ten przewód. Z tego względu chorzy zwykle trafiają do lekarza późno, gdy kamień osiąga spore rozmiary i jest przyczyną występowania bólu. Obrzęk i powiększenie gruczołu ślinowego pojawia się głównie w czasie jedzenia, ponieważ wtedy dochodzi do największej produkcji śliny, a w przerwach między posiłkami ślinianka może się zmniejszyć lub powrócić do prawidłowej wielkości, jeśli przewód wyprowadzający nie jest całkowicie zablokowany przez złóg. W przypadku kamicy ślinianki przyusznej złogi wapienne są zwykle niewielkich rozmiarów, ale mogą być mnogie, a ból pojawia się wcześniej ze względu na mniejszą zdolność przewodów wyprowadzających do rozciągania.
Kamica ślinianki – przyczyny
Istnieją pewne stany, które predysponują do powstawania kamieni w przewodach gruczołów ślinowych. Kamica ślinianki częściej występuje u osób, u których stwierdza się nieprawidłowości w budowie przewodów wyprowadzających, np. ich odcinkowe zwężenie. Dodatkowo, hiperkalcemia, czyli stan, gdy stężenie wapnia we krwi przekracza dopuszczalną górną granicę normy również zwiększa ryzyko rozwoju kamicy ślinianki. Spośród innych stanów predysponujących do rozwoju kamicy ślinianek wyróżnia się: odwodnienie, infekcje, czy zmniejszenie wydzielania śliny z powodu schorzeń ślinianek, stosowania leków lub jako powikłanie np. radioterapii. Często, kamica ślinianki występuje u osób zdrowych, bez wymienionych wyżej schorzeń i nieprawidłowości, a jej przyczyna nie zawsze pozostaje uchwytna.
Kamica ślinianki – diagnostyka
Podstawowe znaczenie w diagnostyce kamicy ślinianki ma wywiad lekarski oraz badanie fizykalne, które zwykle wystarczają do postawienia rozpoznania choroby. Czasami, pomocne może okazać się zastosowanie metod diagnostyki obrazowej, takich jak: badanie rentgenowskie czy ultrasonografia, które umożliwiają uwidocznienie kamienia blokującego odpływ śliny przez przewody odprowadzające. Innym badaniem pozwalającym na wizualizację złogów jest sialografia. W czasie badania choremu podaje się środek cieniujący (substancję dobrze widoczną w obrazach rentgenowskich) , a następnie wykonuje się kilka zdjęć, które umożliwiają ocenę drożności przewodów poprzez obserwowanie przepływającego przez nie środka kontrastowego.
Kamica ślinianki – leczenie
Leczenie kamicy ślinianki można podzielić na leczenie zachowawcze (nieinwazyjne) oraz leczenie operacyjne. W przypadku małych kamieni lekarz może zalecić spożywanie kwaśnych potraw oraz stosowanie leków zwiększających wydzielanie śliny (na przykład pilokarpiny), licząc na samoistne wydalenie złogu wapniowego z przewodu wyprowadzającego ślinianki. W przypadku większych kamieni konieczne może być zastosowanie metod inwazyjnych. Leczenie chirurgiczne polega na usunięciu kamienia, jeśli znajduje się on w przewodzie wyprowadzającym. W przypadku braku takiej możliwości konieczne może okazać się usunięcie całej ślinianki.
Zapamiętaj: Leczenie kamicy ślinianki można podzielić na leczenie zachowawcze (nieinwazyjne) oraz leczenie operacyjne.
Kamica ślinianki to choroba związana z obecnością złogu, zbudowanego głównie z fosforanu wapnia, blokującego odpływ śliny z ślinianki do jamy ustnej. Może dotyczyć każdego z gruczołów ślinowych, jednak w znacznej większości jest to schorzenie ślinianki podżuchwowej, rzadziej ślinianki przyusznej. Czynnikami predysponującymi do choroby są stany zmniejszonego wydzielania śliny oraz nieprawidłowości budowy anatomicznej przewodów gruczołów ślinowych. Schorzenie objawia się obrzękiem i bólem ślinianki, nasilającym się w trakcie spożywania posiłków. Leczenie polega na próbie pozbycia się złogów wapniowych blokujących przewód ślinianki z zastosowaniem metod nieinwazyjnych, a także chirurgicznych.