Badanie kału na obecność krwi utajonej pozwala zdiagnozować wiele chorób układu pokarmowego,w tym na przykład raka jelita grubego. Czy obecność krwi utajonej w stolcu zawsze jest sygnałem poważnej choroby? Część osób zastanawia się, czy warto wykonać taki test, pomimo nieobecności dolegliwości brzusznych?
Przyczyny krwi utajonej w kale
Ile krwi przeciętny dorosły może tracić ze stolcem każdego dnia? Maksymalnie 1,5 ml. Czasami ilość ta zostaje przekroczona, jednak śladów krwi w kale nie widać. Mówimy wtedy o obecności w nim tzw. krwi utajonej, niewidocznej gołym okiem, ale jednak znajdującej się w stolcu. Możemy wówczas podejrzewać patologię w przewodzie pokarmowym. Pomocne w identyfikacji krwi w kale jest badanie nazywane testem na krew utajoną. Czasami przyczyna dodatniego wyniku próby jest błaha. Zdarza się jednak, że to krwawiący rak jelita grubego jest sprawcą tych dolegliwości.
Zapamiętaj: Test na krew utajoną w kale jest zupełnie nieinwazyjnym badaniem, które skutecznie wykrywa wiele chorób układu pokarmowego.
Istnieje wiele stanów chorobowych naszego organizmu, które skutkują obecnością krwi w kale. Jeżeli jest ona widoczna gołym okiem i żywoczerwona zazwyczaj pochodzi z końcowego odcinka przewodu pokarmowego (najczęstszą przyczyną są hemoroidy). Czasami jednak stolec z pozoru wygląda normalnie lub zmienia się nieznacznie jego zabarwienie, wówczas ciężej jest się domyśleć, że może w nim być obecna krew – jest to tzw. krew utajona, a więc niedostrzegalna makroskopowo.
Mimo że czasami zdarza się, że dodatni wynik jest po prostu błędem pomiarowym, bywa również i tak, że sygnalizuje on bardzo poważną chorobę – raka jelita grubego. Krwawić może także rak innej części przewodu pokarmowego np. żołądka lub dowolne miejsce pasażu treści pokarmowej zajęte stanem zapalnym. Przyczyn obecności krwi utajonej jest jednak wiele. Czasami krwawią niegroźne polipy jelit, łagodne guzy gruczołowe. Nawet niewielkie nadżerki lub wrzody żołądka i dwunastnicy, mogą wywołać taki objaw. Każde uszkodzenie naczyń w obrębie ścian przewodu pokarmowego również spowoduje utratę krwi ze stolcem.
Badanie na krew utajoną w kale
Istnieją 2 podstawowe rodzaje testów wykrywających obecność krwi w kale, której nie da się zauważyć gołym okiem: metoda gwajakolowa oraz immunochemiczna.
Test gwajakolowy- gFOBT
Pierwsza metoda jest prostsza jednak obarczona zdecydowanie większym ryzykiem błędu. Wymaga ona dość sporej utraty krwi ze stolcem, minimum 20 ml na dobę, co 15 razy przekracza normę. Test wymusza na pacjencie pobranie 3 próbek każdego dnia, przez 3 kolejne dni tygodnia. Fragment stolca należy pozyskać za pomocą specjalnych szpatułek. Następnie oddajemy je do laboratorium. Dodatkowo istnieje dość spora ilość czynników mogących fałszować wynik badania. Bazuje ono na detekcji specjalnego enzymu zawartego we krwi – peroksydazy hemoglobiny. Enzym ten odpowiedzialny jest za katalizowanie procesu utleniania. Jeżeli jest ona w kale obecna, naniesiona na specjalną bibułę próbka powoduje zmianę jej barwy.
Niestety wiele produktów spożywczych, szczególnie mięsnych oraz zielonych warzyw bogatych w żelazo, może fałszować wynik testu, te które zawierają w sobie peroksydazę będą dawać wynik dodatni, mimo że krew w stolcu może być nieobecna, natomiast pożywienie bogate w antyoksydanty takie jak witamina C – sprawi, że test krwi w stolcu nie wykryje, choć w istocie się tam znajduje.
Metoda immunochemiczna- iFOBT
Bardzo dokładna metoda diagnostyczna bazująca na reakcji przeciwciał przeciwko hemoglobinie z barwnikiem. Minimalna ilość krwi w próbce, niezbędna do uzyskania pozytywnego wyniku, może być zdecydowanie mniejsza aniżeli w przypadku testu gwajakolowego. Również w tym przypadku potrzebujemy próbek uzyskanych w 3 kolejnych dniach, jednak w okresie poprzedzającym badanie nie jesteśmy zobowiązani do kontroli spożywanych produktów, ponieważ test wykrywa jedynie ludzki barwnik krwi. Hemoglobina z mięsa zwierząt nie zakłóci więc badania.
Testy wykrywające krew w kale możemy kupić sami w aptece. Cena jednej sztuki to ok.10–20zł. Mniej więcej tyle samo zapłacimy za badanie wykonane w prywatnej przychodni, co do którego wiarygodności możemy być prawie w 100% pewni.
Krew utajona w kale a wynik dodatni
Warto już na samym początku zaznaczyć, że innym określeniem testu dodatniego jest wynik pozytywny. Czy powinniśmy być bardzo zaniepokojeni otrzymaniem dodatniego wyniku próby? Zdecydowanie nie można takiego rezultatu lekceważyć. Przyczyna może być błaha, wynik zafałszowany ze względu na obecność czynników zakłócających, jednakże krew w stolcu może sygnalizować nawet obecność raka jelita grubego. Warto zastanowić się, czy przypadkiem nie odczuwaliśmy w ostatnim czasie dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego: bólu brzucha, wzdęć, zaburzeń wypróżniania, czy charakterystycznego bulgotania lub przelewania się. Może to ułatwić lekarzowi diagnostykę i naprowadzić go na poszukiwanie ewentualnego procesu chorobowego w konkretnym odcinku przewodu pokarmowego.
W przypadku dodatniego wyniku testu zalecana jest dalsza diagnostyka mająca na celu znalezienie miejsca krwawienia. Na pewno zostanie wykonana morfologia i badanie endoskopowe – kolonoskopia, czasami również pasaż jelitowy lub wlew doodbytniczy. Dodatni wynik testu może być również rezultatem podrażnienia śluzówki przewodu pokarmowego przez alkohol bądź leki przeczyszczające. Krew w kale przekraczająca normę ma prawo pojawić się u pacjentów na stałe przyjmujących leki zmniejszające krzepliwość, a także u tych, którzy nawet jednorazowo je zażyli (pamiętajmy w tym miejscu o przeciwkrzepliwych właściwościach aspiryny). Proste procedury związane z krwawieniem jak zabiegi stomatologiczne lub badania endoskopowe także mogą dać wynik pozytywny. Nawet urazy, skutkujące krwawieniem z nosa, stwarzają ryzyko przedostania się krwi do gardła, jej przełknięcia i pasażu do dalszej części przewodu pokarmowego.
Czy wiesz że: najczęstszym powodem krwi w stolcu są hemoroidy oraz polipy?
Wykonywanie badania podczas miesiączki, po jakimkolwiek krwawieniu z jamy ustnej czy odbytu, które samodzielnie zaobserwowaliśmy, nie ma żadnego uzasadnienia – wynik zawsze będzie dodatni, a nie wnosi istotnych informacji do procesu diagnostycznego. Należy odczekać około 5–7 dni od ustania krwawienia i dopiero wówczas wykonać test. Jako że obecnie stosowane badania wykrywają składniki krwi, dodatni wynik zazwyczaj jest tożsamy z jej obecnością w kale. Może być jednak fałszywie dodatni.
Fałszywie dodatni wynik – krwi w stolcu nie ma, jednak rezultat testu jest pozytywny.
Zazwyczaj to efekt wykonania testu gwajakolowego po nieodpowiednim przygotowaniu. Jeżeli w ciągu 3 dni przed przeprowadzeniem próby spożywaliśmy czerwone bądź białe mięso, chrzan, brokuły, kalafior, bądź inne produkty bogate w peroksydazę czy preparaty farmakologiczne zawierające żelazo, test wyjdzie dodatni, nawet w przypadku braku krwi w kale.
Krew utajona w kale a wynik ujemny
Takich wyników życzymy wszystkim czytelnikom, gdyż jest to rezultat sugerujący brak stanów patologicznych związanych z krwawieniem ze ścian przewodu pokarmowego. Pamiętajmy jednak, że ujemny wynik testu na krew utajoną w kale wcale nie musi oznaczać jej rzeczywistej nieobecności w stolcu. Wykonywane próby chemiczne są dość czułe, jednak wykrywają obecność krwi dopiero od konkretnej ilości. Jeżeli jej utrata z przewodu pokarmowego jest bardzo mała, wynik może być „fałszywie ujemny”. Taki rezultat może także wynikać z przyjmowania dużej ilości witaminy C, zarówno w postaci suplementu, jak i produktów ją zawierających.
Test na obecność krwi utajonej w kale jest tani, a niezwykle pomocny w zakresie diagnostyki stanów patologicznych przewodu pokarmowego. Każdej osobie po 50. roku życia zaleca się wykonanie powyższego badania choć raz w roku. Szansa rozwoju nowotworu u pacjentów w tym przedziale wiekowym znacznie wzrasta, a jego szybkie wykrycie zwiększa szanse na skuteczne leczenie