Światowa Organizacja Zdrowia (ang. World Human Organization, WHO) jest odpowiedzialna za najważniejsze kwestie zdrowotne na całym świecie. Czuwa nad odpowiednimi normami i standardami dotyczącymi leków, tworzy politykę zdrowotną, opartą na wiedzy naukowej. Ponadto śledzi tendencje zdrowotne, wydając komunikaty w przypadku zagrożeń. Jest ona również odpowiedzialna za tworzenie Listy Leków Podstawowych, która według naukowców jest jednym z najważniejszych projektów WHO ostatnich 35 lat. Została ona utworzona w 1977 i początkowo zawierała 220 leków. Jakie ma ona znaczenie oraz jaki był cel jej utworzenia?
Czym właściwie jest Lista Leków Podstawowych?
Lista Leków Podstawowych (ang. Model List of Essential Medicines, w skrócie EML – Essential Model List) to zestawienie zawierające produktu lecznicze, które zostały wybrane przez specjalnie powołany komitet. Wybiera on odpowiednie środki lecznicze, które spełniają następujące kryteria: działanie musiało zostać potwierdzone na podstawie dowodów naukowych, a ponadto są bezpieczne, skuteczne i opłacalne.
Zapamiętaj: W 2007 roku WHO opracowało Listę Leków Podstawowych dla Dzieci.
Lista ta ma stanowić fundament, który będzie pomagał tworzyć innym krajom ich własne listy niezbędnych leków w zależności od obecnych potrzeb. W miarę postępu medycyny na rynek farmaceutyczny są dopuszczane do obrotu coraz to nowsze substancje, dlatego komitet, spotyka się co dwa lata, aby regularnie aktualizować listę, tak by odzwierciedlała zmieniające się wyzwania w zakresie zdrowia publicznego. Najnowsza aktualizacja EML miała miejsce w lipcu 2019 i znajduje się na niej 452 leków (a więc ponad dwa razy więcej niż pierwotnie). Są one podzielone zgodnie z ich działaniem. Jest to już dwudziesta pierwsza aktualizacja tej listy.
Lista WHO, a dostępność leków w Polsce
Wiele słyszymy ostatnio o utrudnionej dostępności preparatów leczniczych, czy dotyczy to również leków z tej listy? Niestety nie da się ukryć, że problem ten dotknął także leków podstawowych. Jednym z nich jest lewotyroksyna (Euthyrox, Letrox) stosowana w terapii nadczynności tarczycy. Jej dostępność była już mocno ograniczona w pierwszej połowie 2019 roku, niestety ponownie pacjenci odczuwają brak jednej z dawek.
Czy wiesz że: obecnie 156 krajów, ma swoje krajowe listy leków podstawowych, a niektóre z nich nawet wzmiankę w konstytucji o prawie dostępu do leków podstawowych?
Aktualnie najciężej w aptekach dostać dawkę 88 μg, ale zagrożone są także pozostałe jej dawki. Łatwo nie mają również diabetycy, brakiem dostępności zagrożona jest nie tylko metformina o przedłużonym uwalnianiu, ale także różne rodzaje insuliny, a nawet paski diagnostyczne stosowane w glukometrach. Kolejnym z przykładów, gdzie wykupienie leku z recepty może okazać się dużo cięższe, niż mogliśmy przypuszczać są leki stosowane w chorobach układu oddechowego zawierające między innymi budezonid. Mimo, iż wydaje się, że dostęp do leków, które mają stanowić fundament terapeutyczny nie powinien stanowić żadnego wyzwania, to niestety w wielu przypadkach, czasami z bardzo różnych przyczyn, od okienka w aptece możemy odejść z niczym.
Lista Leków Podstawowych Pediatrycznych
Po kilkudziesięciu latach funkcjonowania listy medycy mieli z nią jeden poważny problem. Nie zaspokaja ona potrzeb najmłodszych pacjentów, dlatego w 2007 roku WHO opracowało Listę Leków Podstawowych dla Dzieci. Od tej pory funkcjonują dwie Listy Leków Podstawowych i podobnie jak jej pierwowzór Lista Leków Podstawowych pediatrycznych również jest aktualizowana co dwa lata, według zmieniających się tendencji zdrowotnych.
Tak WHO wspomaga lekarzy w codziennej pracy, czuwając nad skutecznością wybieranych terapii poprzez regularne nowelizacje Listy Leków Podstawowych. Pomaga to odrzucić wybór leków mało skutecznych i nieopłacalnych od tych, których działanie zostało potwierdzone licznymi badaniami, a terapia jest w miarę możliwości najkorzystniejsza dla pacjenta. Nie pozostawia to więc wątpliwości, że jest to jeden z najważniejszych projektów tej organizacji, dzięki któremu wzrasta efektywność terapii stosowanych przez naszych medyków.