Szyszynka jest niewielkim gruczołem należącym do układu endokrynnego. Szyszynka stanowi część ośrodkowego układu nerwowego. Leży wewnątrz czaszki, a dokładnie w międzymózgowiu (czyli w jednej z części mózgowia). U osób dorosłych ma średnicę około 10-14 mm. Jej podstawową funkcją jest wytwarzanie hormonu melatoniny. Melatonina wyprodukowana na drodze przemysłowej jest dostępna bez recepty i chętnie sięgają po nią pacjenci borykający się z problemem bezsenności. Jakie są właściwości melatoniny i co powinniśmy wiedzieć o tym hormonie?
Co to jest melatonina?
Melatonina jest hormonem produkowanym przez komórki szyszynki nazywane pinealocytami. Od strony biochemicznej jest to pochodna aminokwasu nazywanego tryptofanem.
Zapamiętaj: Melatonina jest stosunkowo bezpieczną substancją, nie jest znana dawka śmiertelna tego hormonu, gdyż nie zarejestrowano zgonu związanego z przedawkowaniem melatoniny.
Podstawowym regulatorem wydzielania melatoniny jest światło. W ciemności dochodzi do nasilenia wydzielania melatoniny, zaś pod wpływem światła wydzielanie to jest zahamowane. Prowadzi to do powstania charakterystycznego, dobowego rytmu wydzielania tego hormonu. Szczyt wydzielania melatoniny ma miejsce w nocy, między godziną 24:00, a 3:00. Wydzielanie melatoniny zmienia się również wraz z wiekiem. Okres bezpośrednio po urodzenia charakteryzuje się niskim poziomem wydzielania melatoniny, zaś w wieku 3–5 lat wydzielanie melatoniny jest największe. Stabilne wydzielanie melatoniny obejmuje okres do 35. – 40. roku życia, po czym stopniowo maleje.
Właściwości melatoniny
Melatonina kojarzona jest przede wszystkim z jej właściwościami związanymi ze snem i rytmem dobowym. Związek ten odpowiada za regulację rytmu dobowego organizmu. Warto jednak uzmysłowić sobie, że badania naukowe przeprowadzane w ostatnich latach ujawniły więcej interesujących właściwości tej substancji. Najważniejsze z nich to:
- działanie antyoksydacyjne – melatonina, podobnie jak witamina C, czy E ma zdolność do unieczynniania wolnych rodników tlenowych, które odpowiadają za niekorzystne zmiany w naszym organizmie, takie jak starzenie;
- udział w regulacji reakcji odpornościowych organizmu – w sytuacji obniżenia odporności melatonina stymuluje odpowiedź układu odpornościowego, zaś w przypadku nadmiernej jego aktywności, jest w stanie ją wyhamować;
- wpływanie na procesy zapalne, toczące się w organizmie – w badaniach klinicznych zauważono, że melatonina podana grupie noworodków z rozpoznaną sepsą (zakażeniem ogólnoustrojowym organizmu) istotnie obniża stężenie białka CRP – jest to białko, którego wzrost świadczy o występowaniu stanu zapalnego.
Melatonina na sen?
Melatonina działając na receptory zlokalizowane w ośrodkowym układzie nerwowym (dokładniej chodzi tutaj o receptory MT1 i MT2) zdolna jest to wywoływania uczucia senności. Co więcej, melatonina zwiększa w mózgu stężenie kwasu gamma-aminomasłowego. Jest to substancja, która działa nasennie i rozluźniająco, hamuje bowiem czynność komórek nerwowych (neuronów). Z tego względu, u niektórych grup ludzi, melatonina znajduje zastosowanie w leczeniu bezsenności oraz niskiej jakości snu, zmniejsza bowiem liczbę wybudzeń i ułatwia proces zasypiania.
Zastosowanie melatoniny
Stosowanie melatoniny jest wskazane w przypadku występowania zaburzeń snu i zaburzenia rytmu dobowego. Przede wszystkim dotyczy to osób niewidomych, u których rytm dzień – noc jest zaburzony. Kolejnym wskazaniem jest szybka zmiana stref czasowych podczas podróży, zastosowanie melatoniny pomaga w tym przypadku przywrócić prawidłowy rytm dobowy. Melatonina jest także pomocna w sytuacjach pracy zmianowej. Wraz z wiekiem dochodzi do obniżenia wydzielania melatoniny, co sprawia, że może być ona podawana pacjentom powyżej 55. roku życia, którzy borykają się z problemem bezsenności i obniżenia jakości snu.
Naturalna melatonina
W ostatnich latach pojawiły się doniesienia naukowe mówiące o tak zwanej naturalnej melatoninie, która ma pochodzenie roślinne. U roślin melatonina odpowiada przede wszystkim za regulację wzrostu i rozwoju oraz “zmiatanie” szkodliwych, wolnych rodników tlenowych, odpowiedzialnych u roślin, jak i człowieka za procesy starzenia.
Czy wiesz że: zalecane dawki melatoniny mieszczą się w przedziale 1 - 6 mg na dobę?
Duże ilości melatoniny możemy znaleźć w pomidorach oraz winogronach, a co za tym idzie – również w czerwonym winie. Dużą zawartością tego hormonu cechują się także ziarna owsa, pszenicy i jęczmienia. Badania naukowe z 2010 roku wykazały, że spożywanie soku z owoców wiśni poprawiło jakość i długość snu u dorosłych osób cierpiących na bezsenność. Mało jest badań dotyczących suplementacji tak zwanej melatoniny naturalnej, ale wydaje się, że może być ona dobrą alternatywą dla tradycyjnych tabletek. Z pewnością warto spróbować włączyć do swojej diety większą ilość winogron i zbóż, nie tylko ze względu na zawartość melatoniny.
Czy melatonina może być szkodliwa?
Melatonina jest stosunkowo bezpieczną substancją, nie jest znana dawka śmiertelna tego hormonu, gdyż nie zarejestrowano zgonu związanego z przedawkowaniem melatoniny. Jednak, jak każda substancja, również melatonina może powodować działania niepożądane, najczęstsze z nich to:
- nerwowość, drażliwość, niepokój;
- bóle brzucha, zaparcia;
- nadmierne pocenie się;
- przyrost masy ciała;
- nietypowe sny, migrena, pobudzenie psychoruchowe.
Warto wspomnieć, że po przyjęciu melatoniny nie należy prowadzić pojazdów mechanicznych ani wykonywać czynności wymagających koncentracji. Preparaty melatoniny są przeciwwskazane także w ciąży i podczas karmienia piersią.
Melatonina to substancja związana nie tylko ze snem i rytmem dobowym człowieka. Jej rolą jest również zmiatanie szkodliwych substancji odpowiedzialnych za starzenia, a także jak pokazują badania – regulacja funkcjonowania układu odpornościowego. Jest to ciekawa substancja, która jest ciągle badana przez naukowców i możliwe, że w najbliższym czasie ujawnią się kolejne, cenne właściwości tego hormonu.