Niepłodność definiowana jest jako niemożność zajścia w ciąże przy regularnym (3-4 razy w tygodniu) współżyciu przez rok, gdy para nie stosuje żadnych środków antykoncepcyjnych. Może dotyczyć obojga partnerów i jest zjawiskiem dość powszechnym, problemy tego typu zdarzają się u 10-15% par w wieku reprodukcyjnym. Jednak ciężko jest takim osobom porzucić marzenie o zostaniu rodzicem dlatego obecnie prężnie rozwija się działka diagnostyki niepłodności i jej leczenia. W zależności od przyczyny wybierane są przeróżne metody wspomaganego rozrodu, a jedną z nich jest zapłodnienie in vitro, czyli technika zapłodnienia pozaustrojowego. Jest to metoda znana od wielu lat, jednak budzi ona sporo kontrowersji. Czasem bywa ostatnią szansą niektórych par na posiadanie swojego potomstwa. W roku 2010 opracowanie tej techniki zostało uhonorowane nagrodą Nobla w dziedzinie medycyny.
Co to jest zapłodnienie in vitro?
Jest to metoda zapłodnienia komórki jajowej plemnikiem poza organizmem kobiety. Zabieg ten wykonywany jest w specjalnym laboratorium przez ekspertów w tej dziedzinie. Wykonuje się go celem leczenia niepłodności i dzięki tej metodzie wiele osób ma szansę na szczęśliwe macierzyństwo i ojcostwo.
Czy wiesz że: nawet 40% przypadków niepłodności związane jest z problemami u mężczyzny? Mogą być to nieprawidłowości w narządach, ich funkcji lub wadliwy skład nasienia. Dlatego tak ważna jest diagnostyka obojga partnerów i walczenie ze stygmatyzacją takich mężczyzn, by nie wstydzili się szukać pomocy.
Wiele osób nie chce rezygnować z własnego potomstwa, dla licznej grupy kobiet ciąża, poród i świadomość iż jest to ich własne dziecko, jest niezwykle ważna i dlatego decydują się na tę procedurę. Ceny zabiegu wahają się w zależności od ilości przeprowadzonych badań i procedur w zakresie od 8 do 12 tysięcy złotych. Istnieją jednak również refundacje, jednak programy są ograniczone czasowo, nie zawsze są przeprowadzane, a kryteria restrykcyjne, dlatego wiele par decyduje się na prywatne wykonanie zabiegu. Badania i zabiegi wykonywane prywatnie nie wymagają skierowania, jednak możemy w tej kwestii poradzić się naszego lekarza ginekologa, który z pewnością będzie mógł polecić nam odpowiednią klinikę specjalistyczną, jeżeli sam nie zajmuje się leczeniem niepłodności. Nasz ginekolog może przekazać specjaliście dotychczasowe wyniki badań, jednak zwykle diagnostykę wykonuje się etapami już w konkretnej poradni leczenia niepłodności.
Na czym polega zapłodnienie in vitro?
Jest to zabieg wieloetapowy. Pierwszą częścią jest pogłębiona diagnostyka pary i kwalifikacja do tego typu leczenia. Wykonuje się liczne badania, zbiera dokładny wywiad obojga partnerów. Następnie dobiera się leki i wybiera określony protokół przeprowadzenia zapłodnienia. Konieczne jest stymulowanie jajeczkowania (niezwykle rzadko wykorzystuje się naturalny cykl kobiecy i takie postępowanie cechuje się małą skutecznością). Można wybrać tutaj drogę długą lub krótką z lekami zwanymi agonistami gonadoliberyny lub protokół z antagonistami gonadoliberyny oraz z gonadotropinami. Gonadoliberyna i gonadotropina to jedne z hormonów odpowiadających za dojrzewanie oraz płodność i w wyżej wymienionych substancjach wykorzystuje się leki o działaniu podobnym do substancji fizjologicznie występujących w organizmie. Wybór protokołu uzależniony jest od wieku kobiety, doświadczenia danego ośrodka, ilości pozostałych komórek jajowych czy możliwości ekonomicznych pary. W porozumieniu z lekarzem wybierana jest najlepsza możliwa opcja. Nie wykazano zdecydowanej przewagi, którejś z drogi stymulacji jajeczkowania i jest to decyzja indywidualna dobierana do każdej kobiety.
Jak przebiega zabieg in vitro?
Po stymulowaniu jajników bada się stężenia hormonów i gdy osiągają one odpowiednie wartości pobiera się komórki jajowe poprzez nakłucie jajnika pod kontrolą USG. Trwa to około 15 minut.
Zapamiętaj: In vitro to metoda zapłodnienia komórki jajowej plemnikiem poza organizmem kobiety. Zabieg ten wykonywany jest w specjalnym laboratorium przez ekspertów w tej dziedzinie.
W tym czasie partner oddaje swoje nasienie i podlega ono specjalnej obróbce. Często wykonuje się także diagnostykę przedimplantacyjną, by wykryć ewentualne wady wrodzone i wybrać zarodki wolne od tego typu chorób. Klasyczny zabieg polega na umieszczeniu komórki jajowej w zawiesinie z plemnikami, co umożliwia zajście zapłodnienia. Po upływie doby sprawdza się skuteczność tego zabiegu. Jeżeli natomiast nasienie jest gorszej jakości można plemniki wstrzyknąć je bezpośrednio do komórki jajowej z wcześniejszym wyselekcjonowaniem najlepszych komórek męskich. Jeśli w kontroli stwierdzamy, że doszło do zapłodnienia zwykle po dwóch dniach przenosi się embriony (czyli inaczej mówiąc zarodki) do macicy. Zwykle są to 2 embriony, jednak u kobiet starszych można przenieść ich kilka, by szansa na powodzenie była większa. Następnie ciąża przebiega standardowo, kobieta powinna po kilku dniach wykonać test ciążowy i pozostawać w kontakcie ze swoim lekarzem. Przy powstawaniu większej liczby embrionów można je zamrozić i wykorzystać gdyby pierwsza próba była nieskuteczna.
Wskazania do in vitro
Sporą część przyczyn niepłodności możemy wyeliminować zapłodnieniem in vitro. Wybiera się je w przypadku uszkodzenia jajowodów, ich upośledzoną funkcją i drożnością, w niepłodności nieznanego pochodzenia trwającej ponad 3 lata lub szybciej jeśli kobieta jest po 35 roku życia. Inne wskazania to mała liczba i zmniejszona ruchliwość plemników (wtedy preferuje się opcje z wstrzykiwaniem ich do komórki), endometrioza, zaburzenia hormonalne, nieudane próby inseminacji domacicznej (czyli innej prostszej metody leczenia niepłodności), gdy mężczyzna jest nosicielem HIV lub wirusa HCV, a kobieta jest zdrowa. Tę metodę można zastosować u par z nieprawidłowościami genetycznymi, wtedy przez zapłodnieniem wykonuje się diagnostykę pobranego materiału tak by wybrać embriony bez wad genetycznych. In vitro wybiera się często także u kobiet, które w wyniku leczenie przeciwnowotworowego mogą mieć uszkodzone jajniki.
Czy zabieg in vitro jest skuteczny?
Skuteczność poszczególnych etapów zapłodnienia in vitro jest wysoka, jednak należy mieć na uwadze, że zabieg wykonuje się u par, które są w pewien sposób obciążone, a żadna metoda nie daje całkowitej pewności co do zajścia w ciąże i jej utrzymania. Średnio 95% zabiegów kończy się skutecznym pobraniem komórek, zapłodnieniem, podziałami komórkowymi i prawidłowym przeniesieniem embrionów. Część z tych embrionów nie zagnieżdża się i tylko 25-70% kobiet zachodzi w ciąże. Jest to ciąża wyższego ryzyka i również na późniejszych etapach często dochodzi do niepowodzeń. Na jeden cykl zapłodnienia in vitro od 15 do 40% zabiegów kończy się porodem. Szanse maleją wraz z wiekiem matki.
Przeciwwskazania do in vitro
Przeciwwskazaniem do zabiegu in vitro są ciężkie choroby, które uniemożliwiają kobiecie donoszenie ciąży. Nie należy go wykonywać również u kobiet z zaawansowaną chorobą nowotworową, zwłaszcza w przypadku tych nowotworów, które mogą być stymulowane przez hormony. Zaburzenia hormonalne np. całkowity brak czynności jajników czy nieprawidłowości funkcji przysadki mózgowej stwierdzone przez lekarza, które uniemożliwiają zajście prawidłowych zmian w gospodarce hormonów i utrzymanie ciąży również stanowi przeciwwskazanie.
Za i przeciw in vitro
Podjęcie takiej decyzji i wybranie in vitro jest osobistą sprawą każdej z par. Jest to metoda, która może dać jedyną szansę niektórym osobom marzącym o zostaniu rodzicem. Niepłodność bywa obciążająca psychicznie i stygmatyzuje pary w pewnych grupach społecznych. Niestety cena zabiegu może przerastać możliwości wielu osób, a nie zawsze istnieje szansa na refundację. Jest to zabieg do którego należy się przygotować i przebadać, bywa to stresujące i może potrwać dłuższy czas. Nie jest to również metoda o stuprocentowej skuteczności. Różne stanowiska przyjmują etycy, jak również opinie kościołów różnią się. By poznać zdanie swojej religii warto przedyskutować tę kwestie z duchownym i samemu zgodnie ze swoim sumieniem podjąć taką decyzję. Jednak wybranie tej trudnej, często drogiej metody może być wspaniałą szansą na urodzenie upragnionego dziecka i dlatego wiele par decyduje się na ten krok. Każdy jednak powinien sam zadecydować, zasięgnąć opinii lekarskich i podjąć świadomy wybór.
In vitro od lat pozostaje przełomową technikom wspomaganego rozrodu. Dzięki niej wiele osób zostało rodzicami i spełnia się w tej roli. Tak jak każda ingerencja człowieka ma ono swoje plusy i minusy, nigdy też nie daje gwarancji i całkowitej pewności powodzenia. Pozostaje jednak czasem ostatnia deską ratunku dla niektórych par. Wybór metody leczenia niepłodności pozostaje wspólną decyzją lekarza i pacjentów, gdyż istnieje zbyt wiele czynników i zmiennych, by jednoznacznie zalecić każdemu tę samą drogę diagnostyki i leczenia.