Bakteryjne zapalenie pochwy, nazywane również popularnie waginozą bakteryjną, jest infekcją dróg rodnych wywołaną zazwyczaj przez mikroorganizmy beztlenowe Gardnerella vaginalis oraz bakterie z rodzaju Bacteroides, Peptostreptococcus i Mobiluncus. Uważać na nie powinny przede wszystkim młode, aktywne seksualnie kobiety przed 30. rokiem życia. Jak rozpoznać bakteryjne zapalenie pochwy? Jakie leki zastosować, kiedy choroba zostanie potwierdzona? Czy możemy zapobiec nawrotom infekcji bakteryjnych dróg rodnych w przyszłości?
Infekcje bakteryjne dróg rodnych kobiet
Drogi rodne kobiet w dużym stopniu narażone są na zakażenia o wszelakiej etiologii, ze względu na kontakt ze środowiskiem zewnętrznym. Organizm stara się im zapobiegać stosując swoiste mechanizmy obronne m.in. kwaśne pH dolnego odcinka dróg płciowych wytwarzane przez symbiotyczne pałeczki Lactobacillus, które utrudniają namnożenie czynnika patologicznego w pochwie. Mają one zdolność do przekształcania cukrów złożonych zawartych w nabłonku pochwy do kwasu mlekowego. Niestety czasami równowaga (biocenoza) pochwy zostaje zaburzona. Przyjazne nam mikroorganizmy giną, a ich miejsce zajmują bakterie chorobotwórcze.
Objawy bakteryjnego zapalenia pochwy
W związku z tym, że dolne odcinki dróg moczowych oraz rodnych, a także ich ujścia w przypadku kobiet znajdują się bardzo blisko, każda infekcja w zakresie układu rozrodczego może dawać objawy swoiste zarówno dla lokalizacji w drogach rodnych, jak i w dolnych odcinkach dróg moczowych. Pamiętajmy jednak, że symptomy choroby w tym zakresie pojawiają się stosunkowo późno i świadczą o rozwiniętej już infekcji bakteryjnej. Początki mogą być natomiast zupełnie niepozorne, a nawet kompletnie pozbawione znamion zakażenia. W przypadku infekcji broniący się organizm stara się odpowiedzieć na zagrożenie – ochrania się rozwijając typową reakcję zapalną w skolonizowanej przez mikroorganizmy okolicy.
Czy wiesz że: na bakteryjne zapalenie pochwy chorują najczęściej młode kobiety (do 30 r.ż.) prowadzące aktywne życie seksualne?
Pierwszym niepokojącym symptomem mogą być upławy o barwie od szarawej do gęstej białej wydzieliny. Również ich zapach z pewnością nie umknie naszej uwadze, mówi się o nieprzyjemnej, rybiej woni. „Zapalny” obszar może być również zaczerwieniony – nie tylko pochwa, ale i wargi sromowe. Często zmianom w okolicach płciowych towarzyszy ból i pieczenie, jako że obszary te są bardzo silnie unerwione i unaczynione. Panie z infekcjami intymnymi mogą również skarżyć się na ból odczuwany podczas stosunku. W zakresie układu moczowego zauważalny jest częstomocz. Z większą częstotliwością udajemy się do toalety, zazwyczaj również częściej niż 2 razy w ciągu nocy. Uczucie potrzeby oddania moczu może być silne i naglące, pomimo małej jego ilości zalegającej w pęcherzu oraz wydalanej, a sam proces opróżniania pęcherza często jest dość bolesny.
Istnieją trzy podstawowe systemy ułatwiające lekarzowi postawienie diagnozy bakteryjnej waginozy. Jeden z nich, skala Amsela, oparty jest o typowe objawy.
Kryteria Amsela, z których minimum 3/4 muszą być spełnione, aby infekcja pochwy o etiologii bakteryjnej została potwierdzona:
- pH pochwy przekracza wartość 4,5, a więc jest mniej kwaśne niż w stanie fizjologicznym,
- wydzielina pochwowa zawiera małą ilość leukocytów,
- z pochwy wyczuwalny jest rybi zapach po dodaniu do wydzieliny wodorotlenku potasu oraz po odbyciu stosunku płciowego,
- pod mikroskopem zauważalne są komórki jeżowe (nabłonek oblepiony przez bakterie).
Leczenie bakteryjnego zapalenia pochwy
Aby bakteryjną waginozę skutecznie wyleczyć, koniecznie musimy znać patogen będący czynnikiem etiologicznym choroby. W tym celu lekarz ginekolog wykona u nas posiew, bazując na wymazie pobranym z pochwy za pomocą specjalnego patyczka. Niestety terapia zakażeń dolnych odcinków dróg rodnych jest dość mozolna i czasochłonna. Pierwszą kwestię stanowi oczywiście eliminacja czynnika patologicznego bakterii odpowiedzialnej za infekcję, drugą natomiast jest odbudowa prawidłowej biocenozy pochwy. Jeżeli nie uda nam się odtworzyć prawidłowego środowiska okolic intymnych, nawet nie zauważymy, kiedy znów będziemy walczyć z zakażeniem, czy to bakteryjnym czy innego pochodzenia.
Zapamiętaj: Świąd i upławy to najbardziej typowe objawy bakteryjnego zapalenia pochwy.
Zaczniemy jednak od omówienia pierwszej sprawy, czyli pozbycia się patogenu. Tak, jak w przypadku innych bakterii i tutaj konieczne jest zastosowanie antybiotyku lub chemioterapeutyku. W związku z beztlenowym środowiskiem życia naszego czynnika etiologicznego – wnętrze dróg rodnych – stosujemy te leki, które działają na bakterie beztlenowe: metronidazol, klindamycynę. W bakteryjnej waginozie możemy aplikować je albo bezpośrednio – miejscowo w postaci kremu, maści lub żelu albo ogólnoustrojowo – doustnie.
Terapia za pomocą tabletek będzie nieco dłuższa – trwa minimum tydzień. Lek miejscowy stosujemy zazwyczaj około 5 dni jednak działania niepożądane terapii będą mniejsze.W przypadku decyzji lekarza o włączeniu metronidazolu, lek zwykle używany będzie bezpośrednio na zakażone narządy (miejscowo) ze względu na niekorzystne działania uboczne przy terapii doustnej tym chemioterapeutykiem. W razie jego nieskuteczności lub nawracającego charakteru choroby, rozpoczynamy terapię klindamycyną.
Oczywiście terapia u kobiety jest konieczna, jako że powikłania bakteryjnego zakażenia okolic intymnych mogą być naprawdę nieprzyjemne – nadkażenia wirusowe (w tym wirusem HIV), podatność na infekcje o innej etiologii, zapalenie narządów miednicy mniejszej, a w konsekwencji nawet niepłodność. Pamiętajmy, że czasami źródłem zakażenia jest partner, nawet jeśli nie stanowi on przyczyny pierwotnej, to inna kobieta mogła przenieść na niego bakterie w trakcie stosunku. W związku z tym pozbycie się patogenu z naszego organizmu nie wystarczy, leczyć powinniśmy również naszego partnera, aby zapobiec powtórnej infekcji.
W trakcie przyjmowania antybiotyku należy zrezygnować z kontaktów seksualnych. W profilaktyce nawrotów waginozy bakteryjnej za skuteczne uważa się również: ścisłą higienę okolic intymnych z wykorzystaniem płynów o odpowiednim, kwaśnym pH, zmianę wkładki domacicznej na inną metodę antykoncepcji, stosowanie prezerwatyw, unikanie noszenia obcisłej bielizny ze sztucznych materiałów.
Pamiętajmy również, aby nie wykonywać często irygacji pochwy – pozbywamy się w ten sposób nie tylko bakterii patologicznych, ale również pałeczek kwasu mlekowego, które zapobiegają kolonizacji dróg rodnych przez patogen. Irygacja pochwy wykonywana jest również przed zastosowaniem niektórych badań ginekologicznych podczas wizyty. Kiedy lekarz zamierza wykonać u nas taką diagnostykę, powiedzmy mu czy irygacja nie była wykonywana w niewielkim odstępie czasu u innego specjalisty – czasami korzystniej bowiem odstąpić od badania.
Podczas terapii, ale również po jej zakończeniu (minimum przez okres 3. tygodni) stosujemy probiotyki: dostępne w aptekach preparaty zawierające pałeczki Lactobacillus przyjmowane pod postacią doustnych tabletek oraz substancje zakwaszające okolicę pochwy np. kwas askorbinowy w tabletkach dopochwowych, a także środki nawilżające pochwę i stymulujące odbudowę właściwej biocenozy (inlulina, witamina E). Pamiętajmy, aby w trakcie antybiotykoterapii sięgnąć również po probiotyk uzupełniający tracone przez nas symbionty jelitowe.
Nie warto narażać się na poważne następstwa waginozy bakteryjnej, gdyż leczenie jest ogólnodostępne i co najważniejsze skuteczne. Musimy jednak być świadomi, że terapia bez odpowiedniego postępowania profilaktycznego na co dzień, niedługo pozwoli nam cieszyć się pełnym zdrowiem.