Hemoroidy powstają, gdy guzki krwawnicze, czyli fizjologicznie występująca struktura odbytu, zostaje nadmiernie wypełniona, tzn dochodzi do jej przekrwienia i zwiększenia jej rozmiarów. Hemoroidy różnicuje się na hemoroidy wewnętrzne, niewidoczne w początkowej fazie choroby i hemoroidy zewnętrzne, widoczne na skórze w okolicach odbytu.
Objawy hemoroidów w ciąży
Hemoroidy są częstą dolegliwością w okresie ciąży. Rozrastająca się macica uciska na niektóre żyły jamy brzusznej i miednicy. Za występowanie tej wstydliwej dolegliwości odpowiedzialny jest również progesteron, hormon którego duże stężenie obserwujemy w czasie ciąży. Zwiększa on podatność żył na rozciąganie. Dodatkowym elementem predysponującym do rozwoju hemoroidów są przewlekłe zaparcia, które również często towarzyszą kobietom ciężarnym. Charakterystycznymi objawami hemoroidów są: ból, pieczenie, świąd i krwawienie z okolic odbytu. Guzki mogą być również wyczuwalne (stale lub tylko czasami). Pojawiająca się świeża krew w kale, również w większej ilości, która kobiecie ciężarnej kojarzy się od razu z poronieniem niekoniecznie jest powodem do paniki, jednak bezwzględnie wymaga konsultacji z lekarzem prowadzącym. Dolegliwości te jak również same hemoroidy często znikają po urodzeniu dziecka, jednak nie od razu. Czasami trzeba na to poczekać nawet kilka miesięcy. Natomiast jeżeli po około 2. miesiącach dolegliwości nie ustąpią, należy zwrócić się do lekarza w celu ustalenia specjalistycznego leczenia.
Warto zaznaczyć, że żylaki odbytu nie są oczywistym przeciwwskazaniem do porodu siłami natury. Tylko w rzadkich przypadkach, kiedy guzki są naprawdę duże podejmuje się decyzje o kwalifikacji pacjentki do cesarskiego cięcia. Należy również pamiętać, że hemoroidy nie zagrażają ciąży.
Jak leczyć hemoroidy w ciąży?
Bardzo ważnym zagadnieniem w kontekście hemoroidów u ciężarnych jest profilaktyka. W tym szczególnym czasie należy zadbać o odpowiednią dietę bogatą w błonnik, jak również spożywanie dużej ilości płynów (najlepiej woda mineralna niegazowana) – w okresie letnim nawet do 3 litrów na dobę. Jest to związane z zapobieganiem pojawiania się zaparć. Te proste zabiegi bardzo często pozwalają kobietom uniknąć tych przykrych dolegliwości w czasie ciąży. Siedzący tryb życia również sprzyja pojawianiu się hemoroidów. Specjaliści polecają odpoczynek w pozycji leżącej, najlepiej na lewym boku. Ważnym elementem jest aktywność fizyczna kobiety w ciąży. Dobrym i bezpiecznym pomysłem będą częste spacery.
Jeżeli mimo wszystko dojdzie do rozwoju hemoroidów, wyżej wymienione zalecenia nadal pozostają aktualne. Ważnym elementem jest również dbanie o higienę odbytu. Stosowanie miękkiego i bezzapachowego papieru toaletowego (perfumowane mogą powodować dodatkowe podrażnienia okolic odbytu). Można również skorzystać z delikatnych, nawilżanych chusteczek przeznaczonych do pielęgnacji niemowląt. Po każdym wypróżnieniu, można również podmywać się wodą, a następnie nałożyć krem nawilżający. W tym wypadku również należy wybrać taki, który nie będzie powodował dodatkowego podrażnienia – świetnie sprawdzają się kremy przeznaczone do pielęgnacji niemowląt. Często polecane są również nasiadówki z kory dębu lub oczaru wirginijskiego, jednak mogą one sprzyjać rozwojowi infekcji pochwy.
Jeżeli objawy są dokuczliwe, a przedstawione powyżej metody nieskuteczne, należy rozważyć zastosowanie bardziej zaawansowanego leczenia. Ze względu na wyjątkowość okresu ciąży, każdą decyzję o rozpoczęciu leczenia należy skonsultować z lekarzem prowadzącym. Poniżej przedstawiono leki pomocne w ograniczeniu dolegliwości związanych z żylakami odbytu dostępne w aptekach.
| NAZWA HANDLOWA | SUBSTANCJE LECZNICZE I ICH DZIAŁANIE | POSTAĆ LEKU | DAWKOWANIE | STOSOWANIE W CIĄŻY |
| Procto-Glyvenol lub Procto-Hemolan | 400 mg tribenozydu– zmniejsza przepuszczalność naczyń włosowatych i poprawia napięcie naczyniowe, wykazuje również właściwości przeciwzapalne 40mg lidokainy– działanie miejscowo znieczulające, redukuje świąd, pieczenie i dolegliwości bólowe | Czopki | 1 czopek rano i wieczorem (do ustąpienia ostrych objawów), następnie 1 czopek na dobę | Od 4 miesiąca ciąży, nie przekraczać zalecanych dawek |
| Procto-Glyvenol lub Procto-Hemolan | 50 mg tribenozydu– zmniejsza przepuszczalność naczyń włosowatych i poprawia napięcie naczyniowe, wykazuje również właściwości przeciwzapalne, 20 mg lidokainy– działanie miejscowo znieczulające, redukuje świąd, pieczenie i dolegliwości bólowe | Krem doodbytniczy | Rano i wieczorem (do ustąpienia ostrych objawów), następnie raz na dobę Leczenie hemoroidów wewnętrznych wymaga użycia aplikatora, dołączonego do opakowania. Należy go nakręcić na gwint tuby. Zdjąć ochronny kapturek przed aplikacją kremu. | Od 4 miesiąca ciąży, nie przekraczać zalecanych dawek |
| Hemorectal | Związki bizmutu m.in. galusan bizmutu (III) Rezorcynol, kwas borowy, tlenek cynku, balsam peruwiański Działanie: ściągające, przeciwzapalne, przyspiesza proces gojenia, łagodzi ból, świąd, umożliwia bezbolesne i łatwiejsze oddawanie stolca. Lek działa ochronnie na błony śluzowe okolic odbytu tworząc ochronną otoczkę, wzmacnia je i uelastycznia | Czopki doodbytnicze | 1 czopek rano i wieczorem (w stanach ostrych) lub 1 czopek przed snem Nie stosować na uszkodzoną skórę, ponieważ wówczas może dojść do wchłaniania rezorcynolu i kwasu borowego | Z zalecenia lekarza, jeżeli ten uzna, że korzyść dla matki przewyższa potencjalne zagrożenia dla płodu |
| Posterisan | 387,1 mg standaryzowanej zawiesiny kultury bakteryjnej Escherichia coli (nie zawiera żywych komórek) Działanie: stymuluje mechanizmy odpornościowe organizmu, zmniejsza podatność tkanki na zakażenie | Czopki doodbytnicze | Po 1 czopku rano i wieczorem Po ustąpieniu objawów powinno się stosować jeszcze przez kilka dni, w celu uniknięcia nawrotów | Przeciwwskazania do stosowania w czasie ciąży nie są znane. |
| Posterisan H | 387,1 mg standaryzowanej zawiesiny kultury bakteryjnej Escherichia coli (nie zawiera żywych komórek)- działanie jak wyżej 5 mg hydrokortyzonu– silnie przeciwzapalnie, przeciwświądowo, przeciwalergicznie | Czopki doodbytnicze | Po 1 czopku rano i wieczorem. Leczenie powinno trwać wyłącznie do ustąpienia objawów, nie dłużej niż 10 dni bez przerwy. | Brak wystarczających danych dotyczących stosowania leku u kobiet w ciąży. Z zalecenia lekarza, w sytuacjach gdy jest to konieczne, jeżeli ten uzna, że korzyść dla matki przewyższa potencjalne zagrożenia dla płodu |
| Posterisan | 166,7 mg standaryzowanej zawiesiny kultury bakteryjnej Escherichia coli (nie zawiera żywych komórek) Działanie: stymuluje mechanizmy odpornościowe organizmu, zmniejsza podatność tkanki na zakażenie | Maść | Rano i wieczorem miejscowo na skórę i błonę śluzową. Dokładnie wcierać palcem w skórę (najlepiej po wypróżnieniu) W celu wprowadzenie maści do odbytu lub odbytnicy można zastosować aplikator. Po ustąpieniu objawów powinno się stosować jeszcze przez kilka dni, w celu uniknięcia nawrotów | Przeciwwskazania do stosowania w czasie ciąży nie są znane. |
| Posterisan H | 166,7 mg standaryzowanej zawiesiny kultury bakteryjnej Escherichia coli (nie zawiera żywych komórek)- działanie jak wyżej 2,5 mg hydrokortyzonu– silnie przeciwzapalnie, przeciwświądowo, przeciwalergicznie | Maść | Rano i wieczorem miejscowo na skórę i błonę śluzową. Dokładnie wcierać palcem w skórę (najlepiej po wypróżnieniu) W celu wprowadzenie maści do odbytu lub odbytnicy można zastosować aplikator. Leczenie powinno trwać wyłącznie do ustąpienia objawów, nie dłużej niż 3 tygodnie bez przerwy. | Wyłącznie w przypadku zdecydowanej konieczności. |
| Procto-Hemolan Control lub Diosminex Max | 1000 mg Diosminy Działanie: zwiększenie napięcia żylnego, działa ochronnie na naczynia, zmniejsza zastój żylny | tabletki | Zaostrzenia dolegliwości związanych z żylakami odbytu: 3 tabletki na dobę przez 4 dni, a następnie 2 tabletki na dobę przez kolejne 3 dni (podczas posiłków) | W przypadkach koniecznych może być zastosowany u kobiety w ciąży. (Badania na zwierzętach nie wykazują szkodliwego wpływu na płód lub przebieg porodu. Brak stosownych badań na ludziach). |
Jakkolwiek hemoroidy są bardzo dokuczliwą dolegliwością w czasie ciąży, to należy pamiętać, iż nie powodują jej zagrożenia. Bardzo ważnym zagadnieniem w kontekście żylaków odbytu w ciąży jest profilaktyka, polegająca na stosowaniu odpowiedniej diety i spożywania dużej ilości płynów, dbałość o odpowiednią higienę odbytu, jak również włączenie odpowiednio dopasowanej aktywności fizycznej w plan dnia. W leczeniu występujących już hemoroidów mamy do dyspozycji preparaty łagodzące dolegliwości dostępne w aptekach bez recepty. Jednak ze względu na powagę sytuacji, planowane leczenie należy konsultować z lekarzem prowadzącym ciążę.