W Polsce 4 marca 2020 roku zdiagnozowano pierwszy przypadek pacjenta zarażonego wirusem SARS-CoV-2. Początkowo epidemia wybuchła w Chinach, w mieście Wuhan. Jednak w bardzo krótkim czasie wirus rozprzestrzenił się do innych państw, w tym wielu europejskich. Wirus ten przenosi się drogą kropelkową, oznacza to, że osoby zakażone podczas kaszlu i kichania mogą zarazić osoby przebywające w pobliżu. Ponadto wirus może rozprzestrzeniać się poprzez kontakt dłoni z powierzchnią, na której znajduję się wydzielina (ślina, katar, plwocina) osoby zakażonej, a następnie poprzez przeniesienie wirusów przez kontakt naszych dłoni z ustami, oczami oraz nosem. Dlatego oprócz zachowania dwu metrowych odstępów pomiędzy ludźmi, używania maseczek oraz rękawiczek jednorazowych bardzo ważnym elementem jest prawidłowa higiena rąk.
Higiena osobista w czasach pandemii
W czasie panującej pandemii, aby zminimalizować ryzyko zakażenia powinniśmy szczególnie przestrzegać prawidłowej higieny osobistej. Oznacza to, że w miarę naszych możliwości powinniśmy ograniczyć kontakt dłoni z twarzą, szczególnie poza domem ze względu na możliwość zarażenia. Jeżeli musimy wykonać jakąś czynność w pobliżu ust, nosa, oczów np.: poprawić okulary, przetrzeć oczy czy podrapać się powinniśmy dokładnie i według zaleceń umyć nasze dłonie lub zdezynfekować środkiem na bazie alkoholu. Aktualnie zaleca się aby nie witać się poprzez podanie dłoni, “żółwika” czy przez “piątkę”, jednak gdy zapomnisz się pamiętaj, aby niezwłocznie umyć ręce wodą z mydłem, płynem lub żelem antybakteryjnym. W trakcie kaszlu lub kichania należy zakryć usta łokciem lub chusteczką, którą zaraz po tym należy wyrzucić. Nie osłaniamy się dłonią, ponieważ następnie dotykając różnych powierzchni możemy zwiększyć ryzyko transmisji jeżeli jesteśmy nosicielem, a nie mamy jeszcze pełnych objawów.
Rys. 1. Transmisja SARS-CoV-2. (https://www.world-heart-federation.org/resources/covid-19-transmission/?fbclid=IwAR1I60kwrV0fJmQ_Ca1ILOYG9C3FOs6OGw28aI2oSPn2ZL6p2jC77oC7_hU)
Jak myć ręce, by uniknąć zarażenia?
Przede wszystkim ręce musimy myć często, oznacza to, że myjemy je lub dezynfekujemy po każdorazowym kontakcie nieosłoniętą dłonią z przedmiotami, które mogły być dotykane przez inne osoby. Jeśli nosisz rękawiczki musisz zwrócić uwagę na to, aby zdjąć je poprawnie, informacje jak to zrobić przedstawiono na rysunku poniżej. Podczas zdejmowania możesz niechcący przenieść wirusa na odsłoniętą skórę dłoni dlatego po ich ściągnięciu należy umyć ręce mydłem i wodą lub zdezynfekować żelem lub płynem na bazie alkoholu.
Rys. 2. Instrukcja zdejmowania rękawiczek jednorazowych. (Na podstawie wytycznyh WHO – https://www.who.int/gpsc/5may/Glove_Use_Information_Leaflet.pdf)
Mycie rozpoczynamy od zwilżenia rąk wodą i nałożenia na nie mydła – taką ilość, aby wystarczyła do pokrycia całego obszaru dłoni. Kolejnym punktem jest rozprowadzenie środka myjącego poprzez pocieranie o siebie rozprostowanymi dłońmi. Następnie myjemy dokładnie przestrzenie między palcami, opuszki palców, zewnętrzną powierzchnię dłoni, obszary pod paznokciami, a na końcu kciuki. Ostatnim etapem jest spłukanie rąk bieżącą wodą i wytarcie do sucha ręcznikiem, najlepiej jednorazowym. Instrukcja mycia rąk została również przedstawiona na infografice poniżej.
Bardzo podobnie wygląda proces mycia rąk z wykorzystaniem żeli antybakteryjnych oraz płynów do dezynfekcji, jednak w ich przypadku nie stosujemy wody, nawet do spłukania rak. Proces rozpoczyna się od nałożenia odpowiedniej ilości preparaty zgodnie z zaleceniem z opakowania, a następnie polega na dokładnym wcieraniu środka w skórę dłoni w sposób analogiczny do mycia z wykorzystaniem mydła i wody. Pamiętajmy aby dokładnie rozprowadzić środek na naszych dłoniach nie pomijając żadnego miejsca.
Jak długo myć ręce?
Według zaleceń prawidłowy czas mycia rąk z wykorzystaniem wody i mydła powinien trwać 30 sekund, podobnie jak mycie z wykorzystaniem płynu do dezynfekcji. Wystarczy spojrzeć na zegarek lub nucić w głowie refren ulubionej piosenki, a czas ten minie w mgnieniu oka. Gdy kilka razy będziemy kontrolować czas mycia rąk, po pewnym czasie wejdzie nam on w nawyk. W dobie epidemii higiena rąk jest niezwykle ważna, Mając na uwadze bezpieczeństwo swoje jak i innych starajmy się przestrzegać zalecanych 30 sekund.
Zapamiętaj: W czasie panującej pandemii, aby zminimalizować ryzyko zakażenia powinniśmy szczególnie przestrzegać prawidłowej higieny osobistej.
Przeprowadzono liczne eksperymenty, w których badano wpływ czasu mycia dłoni na ich czystość. Jednym z takich badań było doświadczenie polegające na wtarciu w dłonie specjalnego żelu imitującego przyleganie bakterii, a następnie mycie rąk przez różne okresy czasu (6, 15 oraz 30 sekund) z użyciem samej wody oraz z użyciem mydła jako środka myjącego. Wyniki uzyskano poprzez wykonanie zdjęć w obecności lampy UV, które pokazały ilość pozostałego na dłoniach żelu, co równoznaczne było z ilością pozostałych bakterii i nieumytych stref. Pobieżne umycie rąk (6 sekund) samą woda praktycznie nie dało żadnych efektów, sytuacja była podobna gdy w czasie 6 sekund myto ręce wodą z mydłem. Poprawę stanu czystości rąk zauważono po umyciu rąk przez 15 sekund z użyciem mydła, jednak najlepsze efekty, największą czystość rąk uzyskano poprzez 30 sekundowe mycie rąk z użyciem mydła.
Czym myć ręce?
- Żel antybakteryjny
Wybierając żel antybakteryjny istotną kwestią jest jego skład, ponieważ powinien on zawierać środek bakteriobójczy (etanol lub alkohol izopropylowy) w stężeniu minimum 60%. Nie ma przeciwwskazań aby zawierał on inne środki pomocnicze, a nawet mogą one zwiększyć komfort korzystania z takiego żelu ponieważ będą łagodzić drażniące i wysuszające działanie alkoholu. Pomimo nazwy “antybakteryjny” żel zawierający minimum 60% objętości alkoholu będzie wykazywał również działanie przeciwko niektórym wirusom oraz grzybom. Zgodnie z aktualnymi informacjami to stężenie objętościowe alkoholu w stężeniu minimum 60% ma działanie inaktywujące koronawirusa (SARS-CoV-2). Największą skuteczność przeciwko wirusom i bakteriom wykazują roztwory etanolu w zakresie stężeń od 60 – 80 %, roztwory o stężeniu powyżej 90 % wykazują mniejszą skuteczność przeciwko bakteriom.
- Mydło
W sklepach dostępny jest tylko jeden rodzaj mydła, a mianowicie mydło sodowe. Aktualnie produkowane mydła szare to również mydła sodowe jednak pozbawione są barwników i substancji zapachowych. Mydło dzięki swojej strukturze podczas mycia potrafi zniszczyć otoczkę lipidową koronawirusa (SARS-CoV-2) prowadząc do jego inaktywacji. Dlatego stanowi odpowiedni i łatwo dostępny środek do codziennej higieny rąk w czasie epidemii i nie tylko. Badanie przeprowadzone na wirusie grypy (H1N1) pokazało, że mydło wraz z wodą było bardziej skutecznym środkiem do dezynfekcji rąk niż chusteczki nasączone etanolem. Koronawirusy podobnie jak wirus grypy (H1N1) posiadają otoczkę lipidową, można więc sądzić, że również w tym przypadku zastosowanie wody z mydłem będzie skuteczniejszym środkiem inaktywującym, niż pocieranie rąk chusteczkami nasączonymi alkoholem.
- Płyn do dezynfekcji rąk
Płyny do dezynfekcji podobnie jak żele antybakteryjne są przygotowywane m.in. na bazie alkoholu. Stężenie objętościowe alkoholu jest zazwyczaj większe niż 60%, dlatego podobnie jak żele oraz mydło są dobrym środkiem inaktywującym wirusy z otoczką lipidową. Kupując większe opakowania płynu warto zaopatrzyć się w butelkę z atomizerem, która ułatwia dozowanie płynu na dłonie.
Jak zrobić domowy płyn antybakteryjny?
Jeśli nie mamy możliwości kupienia płynu do dezynfekcji możemy taki płyn wykonać sami w domu. Możemy sporządzić go posługując się aptecznym przepisem na etanolowy roztwór antyseptyczny do stosowania na skórę. Musimy zaopatrzyć się w wodę destylowaną, którą możemy kupić np.: na stacji benzynowej, glicerynę, wodę utlenioną oraz 96% etanol (spirytus).
Jeżeli nie mamy dostępu do wody destylowanej możemy przegotować i ostudzić wodę. Przydatna w odmierzaniu ilości składników będzie strzykawka lub inna miarka o pojemności 20 ml. Najpierw do naczynia należy odmierzyć 833,3 ml spirytusu, do spirytusu dodać 16,7 ml glicerolu, wymieszać. Dodać 41,7 ml wody utlenionej i na końcu uzupełnić przygotowaną wcześniej wodą do 1000 ml. W ten sposób uzyskujemy 1 L płynu dezynfekującego, który najlepiej rozdzielić na mniejsze pojemniki z końcówką dozującą. Przechowujemy w dobrym zamknięciu i chronimy od światła. Jeżeli nie jesteśmy w stanie nabyć gliceryny możemy wykorzystać zamiast niej żel aloesowy, który również dodatkowo nawilży nasze dłonie.
W dobie pandemii koronawirusa (SARS-CoV-2) należy przykładać zwiększoną uwagę do higieny rąk, ponieważ jest to jedna z dróg transmisji i może prowadzić do zarażenia. Musimy pamiętać, aby przestrzegać komunikatów dotyczących zachowania się w przestrzeni publicznej. Noszenie rękawiczek jednorazowych jest dobrym sposobem na zmniejszenie ryzyka zarażenia. Jednak bardzo istotnym faktem jest higiena dłoni szczególnie po kontakcie z inną osobą, dotknięciu nieosłoniętą dłonią powierzchni w miejscach publicznych czy po zdjęciu rękawiczek. W tym celu można posłużyć się żelami antybakteryjnymi na bazie alkoholu, płynami dezynfekującymi na bazie alkoholu lub używając najprostszego mydła. Należy również pamiętać, aby mycie i dezynfekcja rąk przebiegała dokładnie, według zaleceń i odpowiednio długo – 30 sekund.