Wiele kobiet doświadcza nieprzyjemnych dolegliwości związanych z miesiączką. Nie tylko fizycznych, ale także psychicznych. PMDD to dużo więcej niż zwyczajne pogorszenie samopoczucia podczas okresu. Comiesięczna karuzela nastrojów znacznie utrudnia normalne funkcjonowanie. Czym się charakteryzuje PMDD i czy istnieje skuteczna terapia?
Co to jest PMDD?
Przedmiesiączkowe zaburzenia dysforyczne (w skrócie PMDD) stanowią najbardziej nasiloną postać zespołu napięcia przedmiesiączkowego (PMS). Charakteryzują się one występowaniem zaburzeń emocjonalnych oraz fizycznych, które pojawiają się w II fazie cyklu w tzw. fazie lutealnej czyli na 2 tygodnie przed spodziewaną miesiączką i wycofują się w trakcie menstruacji, najpóźniej w ciągu tygodnia po zakończeniu krwawienia. Szacuje się, że zespół napięcia przedmiesiączkowego występuje u około 30% kobiet w wieku rozrodczym, natomiast PMDD u 2-9%.
Objawy PMDD
W przebiegu PMDD występują objawy typowe dla PMS, ale charakteryzują się większym natężeniem i dłuższym czasem trwania. Co ważne i różnicujące z PMS, dolegliwości te zaburzają funkcjonowanie w pracy lub szkole, codzienną aktywność społeczną i relacje międzyludzkie. Kryteria diagnostyczne umożliwiające rozpoznanie PMDD obejmują:
co najmniej 1 z następujących objawów:
- wyraźna chwiejność nastroju (wahania nastroju, nagły smutek, płaczliwość),
- drażliwość, złość, zwiększona konfliktowość,
- wyraźnie obniżony nastrój, poczucie braku nadziei, brak pewności siebie,
- niepokój, napięcie,
oraz co najmniej 1 z:
- zmniejszenie zainteresowania codziennymi czynnościami,
- subiektywne poczucie gorszej koncentracji,
- ospałość, zmęczenie,
- nadmierna senność lub bezsenność,
- poczucie przytłoczenia lub bycie na granicy wytrzymałości,
- objawy fizyczne takie jak tkliwość lub obrzęk sutków, bóle stawowe bądź mięśniowe, wzdęcia, zwiększenie masy ciała.
Łącznie do rozpoznania potrzeba min 5 objawów. Wyżej wymienione symptomy powinny występować przez większość cykli w ciągu roku i zostać potwierdzone w dwumiesięcznej obserwacji za pomocą specjalnych skal i wykresów. Należy również zróżnicować PMDD z innymi zaburzeniami psychicznymi, które mogą się nasilać w okresie przedmenstruacyjnym.
Przyczyny PMDD
Przyczyna występowania zaburzeń nie jest do końca poznana. Uważa się, że omawiane objawy mogą być zależne od zmian stężenia hormonów płciowych. W dominującej obecnie teorii mówi się o nadwrażliwości i nadmiernej odpowiedzi z ośrodkowego układu nerwowego w odpowiedzi na prawidłowe stężenia estrogenów i progesteronu. Nowe doniesienia sugerują, że kobiety z PMDD mają zupełnie inne mechanizmy molekularne odpowiedzialne za reakcję na hormony płciowe. Bezpośrednia przyczyna tkwi więc prawdopodobnie w naszych genach.
Do czynników ryzyka występowania PMDD należą:
- wiek 20-30 r.ż.,
- gorączka w okresie ciąży,
- występowanie PMDD u matki,
- zaburzenia psychiczne i psychologiczne.
Przyczyny psychiczne PMDD
U ponad 70% kobiet z PMDD współwystępują lub wcześniej występowały zaburzenia depresyjne, lękowe, zaburzenia osobowości lub nadużywanie czy uzależnienie od substancji psychoaktywnych. Także silne traumatyczne przeżycia i wysokie narażenie na stres może zwiększać ryzyko występowania przedmiesiączkowych zaburzeń dysforycznych. Zostały opisane pewne odmienności w zaburzeniach układu serotoninergicznego u kobiet z PMDD. Ogólny poziom serotoniny (neuroprzekaźnika w ośrodkowym układzie nerwowym odpowiedzialnego m.in za regulację nastroju) we krwi spada w tym schorzeniu przed miesiączką. Skutkuje to obniżeniem nastroju, płaczliwością, drażliwością i innymi tzw. afektywnymi (depresyjnymi) objawami.
Czy wiesz że: na nasilenie objawów ma wpływ również nasz tryb życia? Zaleca się modyfikację diety, ograniczenie gazowanych napojów, alkoholu czy kawy. Warto dbać o kondycję fizyczną oraz unikać stresujących sytuacji. Badania dowodzą również o skuteczności terapii poznawczo-behawioralnej.
Leczenie PMDD
W farmakologicznym leczeniu PMDD stosuje się inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny – SSRI, czyli leki powszechnie stosowane w depresji. Wymienia się tu fluoksetynę, sertralinę i paroksetynę. Wykazano, że leki te zmniejszają nasilenie drażliwości, napięcia, lęku, ale również objawów somatycznych takich jak wzdęcia, dolegliwości bólowe, zmiany apetytu. Ważny jest też fakt, że poprawiają psychospołeczne funkcjonowanie, jakość życia i wykonywanie pracy. Pozytywne efekty terapii obserwowane są bardzo wcześnie, już w trakcie pierwszego cyklu. Istnieją różne metody terapii:
- terapia ciągła – polega na codziennym przyjmowaniu leków w tej samej dawce. Ten sposób leczenia jest polecany kobietom ze współwystępującymi zaburzeniami nastroju także poza związkiem z miesiączką, a także tym, u których występują niepożądane objawy po odstawieniu leków;
- terapia przerywana – leki stosuje się na dwa tygodnie przed spodziewaną miesiączką i kończy pierwszego lub drugiego dnia krwawienia. Skuteczność takiej terapii jest taka sama, a znacznie zmniejsza ogólne koszty leczenia oraz objawy niepożądane związane z długotrwałym stosowaniem leków z grupy SSRI takie jak obniżenie libido czy przyrost masy ciała;
- terapia półprzerywana – jest rzadko stosowana. Polega na ciągłym braniu leków, ze zwiększeniem dawki dwa tygodnie przed miesiączka.
Pozostałe leki znajdują zastosowanie w drugim rzucie, np. alprazolam, buspiron, doustne środki antykoncepcyjne (drospirenon), danazol, bromokryptyna, spironolakton.
Zapamiętaj: U ponad 70% kobiet z PMDD współwystępują lub wcześniej występowały zaburzenia depresyjne, lękowe, zaburzenia osobowości lub nadużywanie czy uzależnienie od substancji psychoaktywnych.
Wiele kobiet z zaburzeniami regulacji emocji nie zgłasza się do lekarza. Ponieważ doświadczają skrajnych stanów emocjonalnych, często nie wiążą ich z cyklem menstruacyjnym. Myślą, że są po prostu zmęczone. Choć przyczyna tych objawów nie jest w pełni poznana, to istnieją skuteczne metody terapii, które pozwalają na złagodzenie tych dolegliwości, a nawet ich całkowite ustąpienie, i tym samym prowadzą do poprawy samopoczucia psychicznego, jakości życia i funkcjonowania kobiet. Warto więc udać się do lekarza.