Mówiąc o zdrowiu psychicznym słyszy się o specjalistach takich jak psycholog, psychoterapeuta i psychiatra. Rzeczywiście, profesje te silnie wiąże zagadnienie ludzkiej psychiki, a ich obszar działania może się czasem zazębiać. Równocześnie zawody te mają ściśle określone zadania do wykonania i to właśnie one świadczą o istotnych różnicach między nimi. Warto przyjrzeć się dokładnie czym zajmuje się psycholog, psychiatra i psychoterapeuta, by w razie konieczności zwrócić się do odpowiedniej osoby po pomoc.
Kiedy potrzebna jest pomoc psychologiczna?
Najprościej mówiąc, po pomoc psychologiczną powinny sięgać osoby, które doświadczają wielu negatywnych emocji i psychicznego cierpienia, czują, że nie radzą sobie z problemami lub własnymi uczuciami albo mierzą się z trudnościami, które je przerastają. Czasami jednak dana osoba trafia do specjalisty nie ze swojej woli. Tak może być w przypadku dziecka lub nastolatka, osoby uzależnionej czy zaburzonej psychicznie. Niestety, w pewnych sytuacjach człowiek nie jest w stanie poddać się leczeniu dobrowolnie.
Najczęściej po pomoc psychologiczną sięga się w przypadku:
- zaburzeń psychicznych i uzależnień,
- trudności życiowych, takich jak np. przewlekła choroba, niepełnosprawność, wypalenie zawodowe,
- kryzysów, które mogą wynikać np. ze śmierci kogoś bliskiego, utraty pracy czy rozwodu,
- doświadczenia traumy, jaką jest np. wypadek, gwałt, bycie świadkiem lub ofiarą przestępstwa,
- doświadczania przemocy domowej lub dyskryminacji (np. ze względu na orientację seksualną),
- agresywnych i przestępczych zachowań,
- samookaleczeń i zachowań suicydalnych (czyli w przypadku chęci popełnienia samobójstwa),
- niskiej samooceny,
- chęci polepszenia swojego codziennego funkcjonowania, np. w obszarze relacji międzyludzkich,
- zaburzeń i problemów w sferze seksualnej,
- potrzeby wykonania profesjonalnej diagnozy dotyczącej np. ilorazu inteligencji, dysleksji, typu osobowości,
- poczucia pustki i braku sensu w życiu,
- nieśmiałości lub niedostosowaniu społecznym,
- problemów rodzinnych lub w związku,
- potrzeby uzyskania profesjonalnej porady np. w kwestii opieki nad dzieckiem czy funkcjonowania na co dzień z osobą chorą psychicznie.
Czym zajmuje się psycholog?
Psychologiem jest każda osoba, która uzyskała tytuł magistra w toku 5-letnich studiów wyższych na kierunku psychologia. Warto jednak zaznaczyć, że psychologia jest bardzo różnorodną dziedziną, dającą możliwość obrania rozmaitych ścieżek zawodowych. Nie każdy psycholog zajmuje się więc kwestiami zdrowia psychicznego. Absolwenci tego kierunku pracować mogą w szkołach i przedszkolach, w więzieniu, na policji, w prywatnym gabinecie, a także w międzynarodowej korporacji lub na uczelni. Część z nich decyduje się zająć psychologią akademicką i naukowymi badaniami, podczas gdy inni diagnozują, udzielają konsultacji, organizują treningi oraz szkolenia.
Zapamiętaj: Zarówno psycholog (zwłaszcza kliniczny), psychoterapeuta, jak i psychiatra posiadają specjalistyczną wiedzą dotyczącą ludzkiej psychiki i zaburzeń psychicznych, a także działają w zakresie ich profilaktyki i leczenia.
Najczęściej zadaniem psychologia jest jednak diagnoza i opiniowanie. Jedynie absolwenci psychologii są uprawnieni do tego, by posiadać, przeprowadzać i interpretować testy psychologiczne, które mogą dotyczyć różnych sfer ludzkiego życia m.in. zdrowia psychicznego, umiejętności poznawczych czy cech osobowości. Psycholodzy często zajmują się także konsultacjami i udzielaniem pomocy psychologicznej. Wielu z nich decyduje się na podjęcie specjalistycznego kursu psychoterapeutycznego. Istnieją również absolwenci psychologii, którzy dążą do uzyskania specjalizacji z psychologii klinicznej, stając się ekspertami w zakresie diagnozowania i leczenia osób z zaburzeniami psychicznymi.
Czym zajmuje się psychoterapeuta?
Psychoterapeuta to osoba, która ukończyła studia wyższe, a następnie specjalistyczny kurs psychoterapii, która trwa na ogół 4-5 lat. Najczęściej decydują się na niego absolwenci psychologii i psychiatrii, choć zdarza się, że kurs podejmują osoby po innych kierunkach, takich jak np. pedagogika, filozofia czy pielęgniarstwo. Prawo polskie nie zawęża możliwości podjęcia tego kursu jedynie do absolwentów psychologii i psychiatrii.
Psychoterapeuta powinien uzyskać wykształcenie w certyfikowanej szkole psychoterapii – wówczas można mieć pewność, że zostały spełnione wszystkie wymagania i standardy edukacji, do których należą m.in. staż kliniczny, superwizja (a więc konsultowanie swojej pracy z osobą dużo bardziej doświadczoną), a często również i terapia własna. W Polsce istnieje kilka nurtów psychoterpeutycznych, w ramach których dana osoba może uzyskać tytuł psychoterpeuty. Największą popularnością cieszą się:
- nurty psychodynamiczne, które dużą rolę zwracają na rolę mechanizmów obronnych i nieświadomych konfliktów;
- nurty poznawczo-behawioralne, które skupiają się na tym, by zmieniać niefunkcjonalne zachowania i myśli,
- terapia Gestalt, kładąca nacisk na doświadczenia płynące z ciała, świadomość własnych uczuć i emocji oraz bycie “tu i teraz”.
Wybór danego nurtu jest osobistym wyborem przyszłego terapeuty. Każda szkoła oferuje swój własny zestaw narzędzi i metod do pracy z klientami/pacjentami.
Czym zajmuje się psychiatra?
Psychiatra to absolwent studiów lekarskich, który ukończył specjalizację z dziedziny psychiatrii lub psychiatrii dzieci i młodzieży. Jego zadaniem jest diagnoza oparta o oficjalne kryteria diagnostyczne (w Polsce stanowi je Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10), a także leczenie osób z zaburzeniami psychicznymi. Jako absolwent medycyny, psychiatra uprawniony jest do przepisywania leków, które bywają niezbędne w procesie leczenia – psychoterapia nie zawsze jest bowiem możliwa lub wystarczająca. Lekarz psychiatra może również skierować pacjenta na dodatkowe badania lub obserwację do szpitala psychiatrycznego.
Czym się różnią psychoterapeuta od psychologa?
Bardzo często zdarza się, że psychoterapeuci posiadają psychologiczne wykształcenie. Jeśli jednak dany psychoterapeuta ukończył inny kierunek studiów, oznacza to, że nie posiada on uprawnień do przeprowadzania i interpretowania testów psychologicznych, a także do wystawiania opinii. Z kolei psycholog bez kursu psychoterapii nie może podjąć się prowadzenia terapii długoterminowej. Może jednak udzielać konsultacji psychologicznych, działać w obszarze interwencji kryzysowej i pomocy psychologicznej.
Czym się różni psycholog od psychiatry?
Podstawową różnicą jest to, że psycholog nie ma uprawnień do przepisywania leków. Jeśli podejrzewa on, że dana osoba potrzebuje wsparcia farmakologicznego ma obowiązek wysłać ją na konsultację psychiatryczną. Psycholog nie posiada szczegółowej wiedzy medycznej, którą ma psychiatra. Będzie jednak bardziej uważny jeśli chodzi o czynniki natury emocjonalnej i egzystencjalnej.
Czy wiesz że: zarówno psycholog, psychoterapeuta, jak i psychiatra mają obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej?
Psycholodzy i psychiatrzy często ze sobą współpracują, np. na oddziałach psychiatrycznych. Choć psychiatra może postawić diagnozę na podstawie wywiadu klinicznego i obserwacji pacjenta, często zgłasza się on po pomoc do psychologa klinicznego, który posiada wiele narzędzi testowych, pozwalających na szczegółowe określenie natury problemów danego pacjenta. Wielu chorych regularnie konsultuje się zarówno z lekarzem psychiatrą, jak i psychologiem – takie kompleksowe leczenie często przynosi bardzo dobre efekty.
Psycholog, psychoterapeuta, psychiatra – czym się zajmują i co ich odróżnia?
Zarówno psycholog (zwłaszcza kliniczny), psychoterapeuta, jak i psychiatra posiadają specjalistyczną wiedzą dotyczącą ludzkiej psychiki i zaburzeń psychicznych, a także działają w zakresie ich profilaktyki i leczenia. Psycholog najczęściej zajmuje się diagnozą i przeprowadzaniem testów, a także konsultacjami psychologicznymi. Może on pracować zarówno w obszarze poradnictwa, jak i wsparcia emocjonalnego. Z kolei psychoterapeuta działa w obszarze psychoterapii, która polega na regularnych spotkaniach, w czasie których dana osoba omawia swoje trudności i kłopoty – proces ten może trwać parę miesięcy albo kilka lat, w zależności od źródła problemu. Psychiatra to osoba, która leczy głównie poprzez terapię farmakologiczną. Może ona także skierować pacjenta na leczenie specjalistyczne w placówce szpitalnej. Patrząc na sytuację od strony prawnej, okazuje się, że w przeciwieństwie do zawodu psychologa i psychiatry, nie istnieje ustawa dotycząca zawodu psychoterapeuty, co rodzi niekiedy wątpliwości, czy dana osoba nazywająca siebie psychoterapeutą na pewno jest odpowiednio przygotowana do wykonywania swoich obowiązków. Dlatego też zawsze należy upewnić się, czy taka osoba posiada tzw. certyfikat psychoterapeuty.
Kompetencje psychologa, psychtoerapeuty i psychiatry wydają się czasem pokrywać. Sprawy nie ułatwia fakt, że wielu specjalistów ma podwójne uprawnienia (np. psychiatry i psychoterapeuty), a polskie przepisy nie zawsze są wystarczająco precyzyjne jeśli chodzi o zawód psychologa i psychoterapeuty. Odpowiednio wykształcone i przygotowane do pełniania swoich obowiązków osoby będą jednak bardzo dobrze znały zakres swoich kompetencji – dlatego w przypadku jakichkolwiek wątpliwości, warto po prostu o nie zapytać.