Nowotwory narządów płciowych kobiecych są jedne z częstszych wśród chorób nowotworowych. Rak trzonu czy szyjki macicy znajdują się na 5. i 8. pod względem zapadalności, a rak jajnika jest 4. pod względem zgonów z powodu nowotworów u kobiet. Mniej powszechnym jest jednak rak pochwy, występuje on zasadniczo rzadko. Większość zmian nowotworowych w tym obszarze to przerzuty, a zaledwie 10 do 20% zmiany pierwotne. Szczyt zapadalności na raka pochwy to wiek powyżej 60 lat.
Czym jest rak pochwy?
Rak pochwy jest to choroba nowotworowa umiejscowiona w pochwie, jest rzadką spośród tego typu chorób narządów płciowych żeńskich, pojawia się średnio u 5 kobiet na milion w trakcie roku. Często poprzedzony jest stanem przednowotworowym, który może dawać lekarzom przesłanki co do rozwoju raka, lecz same rakiem jeszcze nie są. Mówimy wtedy o zmianach śródnabłonkowych małego i dużego stopnia. Zmiany małego stopnia mogą się cofnąć, natomiast dużego nawet w 12% ulegają progresji do raka.
Objawy raka pochwy
Początkowo objawy raka pochwy mogą nie występować lub są bardzo dyskretne. Rozwijają się wraz ze wzrostem guza. Symptomy, które mogą wskazywać na ten rodzaj nowotworu to krwawienie z dróg rodnych, plamienia i krwawienia kontaktowe np. po stosunku, upławy, nieprzyjemnie pachnąca wydzielina, ból w trakcie stosunku czy badania ginekologiczne, bóle w obrębie całej miednicy, czy zaburzenia oddawania stolca lub moczu, gdy guz nacieka otaczające tkanki. Nie istnieje badanie przesiewowe związane z tym typem nowotworu, ale wyostrzona czujność i regularne wizyty u ginekologa mogą pomóc we wczesnym rozpoznaniu choroby.
Przyczyny raka pochwy
Przyczyny raka pochwy nie są do końca poznane. Typuje się jednak kilka czynników, które mogą być odpowiedzialne za tego typu nowotwór. Jest to infekcja HPV (wirusem brodawczaka ludzkiego, odpowiedzialnym również za raka szyjki macicy) zwłaszcza typem 16. Inne przyczyny to immunosupresja, palenie tytoniu, przewlekłe stany zapalne pochwy, radioterapia miednicy czy rak szyjki macicy w wywiadzie. Obecnie dietylostilbestrol (DES) nie jest już przyczyną raka pochwy. Bywał on czynnikiem w przeszłości, gdy narażenie na DES w życiu płodowym powodowało raka u kobiet, których matki w trakcie ciąży narażone były na tę substancję. Lek ten dawniej używany m.in. w zapaleniach pochwy jednak został wycofany z rynku w latach 80-tych.
Rodzaje raka pochwy
Spośród rodzajów raka pochwy wyróżniamy raka płaskonabłonkowego, który stanowi 90% przypadków i gruczołowego (8-10%). Rak jest to tylko rodzaj nowotworu wywodzącego się z tkanek nabłonkowych. Rzadko w pochwie pojawiają się inne typy choroby nowotworowej z innych komórek – chłoniaki (z tkanki limfatycznej), mięsaki (z tkanki łącznej np. mięśni, czy kości) lub czerniaki (z komórek zwanych melanocytami). Jednak to rak jest głównym powodem choroby nowotworowej tego obszaru ciała, a inne typu występują sporadycznie.
Jak szybko rozwija się rak pochwy?
Zwykle nowotwór pochwy rozpoznaje się w postaci zaawansowanej, a pacjentka zgłasza się gdy objawy są już mocno nasilone. Często jest to związane ze wstydem dotyczącym dolegliwości tego obszaru, co jest dużym błędem.
Zapamiętaj: Spośród rodzajów raka pochwy wyróżniamy raka płaskonabłonkowego, który stanowi 90% przypadków i gruczołowego (8-10%).
Wcześnie wykryty nowotwór rokuje dużo lepiej. Pierwsze stadium daje szansę na pięcioletnie przeżycie u 80% chorych, a trzecie i czwarte tylko u około 20%. Podział na stadia zaawansowania w raku pochwy nazywany jest klasyfikacją FIGO. W stopniu I nowotwór ograniczony jest do pochwy, w II nacieka okoliczne tkanki, ale nie ściany miednicy. W stadium III naciekanie zajmuje ścianę miednicy oraz pojawiają się przerzuty w węzłach chłonnych, a w IV rak zajmuje również ścianę pęcherza, odbytnicy lub nawet szerzy się poza miednicę. Istnieje również podkategoria stopień IVB, gdy występują przerzuty odległe. Szybkość rozwoju zależy od typu raka i nie można jednoznacznie przewidzieć tego tempa. Szansa na jego szybki rozwój wzrasta przy zakażeniu wirusem HPV. Jest to jednak rak, który rozwija się podstępnie, często nie dając objawów przez długi czas.
Leczenie raka pochwy
Najlepszą opcją jest stwierdzenie już stanu przednowotworowego małego stopnia i jego leczenie. Można zastosować miejscowe wycięcie zmiany, usunięcie za pomocą lasera lub użycie leków miejscowych (5-fluorouracylu lub imikwimodu). Jeśli jednak choroba zostanie wykryta w stadium raka stosuje się zindywidualizowaną terapię w zależności od rozmiaru i umiejscowienia guza, obecności przerzutów oraz chorób współistniejących u pacjentki.
Czy wiesz że: istnieje szczepionka przeciwko HPV? Zalecana jest ona obecnie dla wszystkich dzieci od 12 roku życia. Pozwala ona ustrzec się przed tym typem nowotworu, jeśli wywołany jest owym wirusem. Wpływa też na spadek zachorowalności na raka szyjki macicy, odbytu, gardła czy prącia.
Metodą podstawową, zwłaszcza przy raku zaawansowanym jest radioterapia. Oprócz naświetlań można zastosować chemioterapię z użyciem cisplatyny lub 5-fluorouracylu. Zmiany nieduże można usuwać chirurgicznie. Usuwa się pochwę wraz z macicą, gdy guz umiejscowiony jest u góry, lub wycięcie z marginesem dolnej części pochwy, gdy w niej znajduje się guz. Dodatkowo usuwa się okoliczne węzły chłonne. W postaci zaawansowanej wykonuje się zabiegi paliatywne np. wytworzenie przetoki moczowej lub jelitowej, czyli utworzenie dodatkowej drogi umożliwiającej odpływ moczu lub oddawanie stolca, by w razie nacieku na te struktury (znajdujące się blisko pochwy) nie doszło do ich blokady.
Rak pochwy jest chorobą poważną i często śmiertelną. Dlatego tak ważne jest dla każdej kobiety, by regularnie badała się ginekologicznie. Tylko uważna obserwacja swojego ciała oraz wizyty lekarskie mogą ustrzec nas przed tą chorobą. Należy zwracać uwagę na wszelkie niepokojące symptomy i w razie ich wystąpienia nie zwlekać lecz natychmiast udać się na wizytę do swojego ginekologa. Jest to istotne zwłaszcza w kontekście występowania zmian przedrakowych, których szybkie wykrycie pozwala na leczenie jeszcze przed wystąpieniem nowotworu złośliwego.