Staw skroniowo-żuchwowy jest jednym z częściej używanych stawów ciała. Dodatkowo jest to jedyne ruchome połączenie w obrębie czaszki! Mało kto wie, że obecna medycyna zmaga się z szeregiem problemów wynikających ze związanych z nim patologii. Bolesność zębów, bóle mięśniowe, bóle głowy, a nawet karku. Niezwykle często, ta niepozorna struktura okazuje się być winowajcą takich dolegliwości.
Budowa stawu skroniowo–żuchwowego
Staw skroniowo-żuchwowy zbudowany jest z 4 podstawowych elementów:
- głowy wyrostka kłykciowego żuchwy,
- powierzchni stawowej kości skroniowej,
- krążka stawowego,
- torebki stawowej wraz z więzadłami.
Wszystkie te elementy współdziałają ze sobą, umożliwiając ruchy żuchwy. Krążek stawowy jest zasadniczym elementem, który dzieli jamę stawową na dwie komory, umożliwiając jednocześnie na wykonywanie ruchów wysuwania i cofania żuchwy, przywodzenia i odwodzenia oraz kombinacji bocznych. Stabilizacja stawu wzmocniona jest obecnością więzadeł: bocznego, klinowo-żuchwowego i rylcowo-żuchwowego. Unaczynienie stawu skroniowego pochodzi od gałęzi tętnicy szyjnej zewnętrznej, unerwienie natomiast pochodzi od gałęzi nerwu żuchwowego oraz uszno-skroniowego.
O czym świadczy ból stawu skroniowo–żuchwowego?
Bóle w obrębie stawu skroniowo-żuchwowego wskazuje na jego dysfunkcję. Dotykają one ok. 12% populacji, zwykle kobiet w przedziale wiekowym 20-40 lat. Charakter i poziom nasilenia bólu są niezwykle zróżnicowane. Może mieć on charakter tępego, stale utrzymującego się dyskomfortu, czy też ostrego napadowego ukłucia. Typ dolegliwości oraz lokalizacja mogą naprowadzić na to, co jest jego przyczyną.
Zapalenie stawu skroniowo–żuchwowego
Zapalenie stawu skroniowego może być spowodowane urazem, nieprawidłowościami anatomicznymi, patologiami w obrębie torebki, a nawet zakażeniami bakteryjnymi czy wirusowymi. Objawy zapalenia to zaczerwienienie, obrzęk, bolesność. Utrudnione jest wykonywanie podstawowych czynności, takich jak otwieranie ust, mówienie, przyjmowanie pokarmów. Stan zapalny w obrębie stawu może mieć charakter ostry lub przewlekły. Do czynienia z ostrym zapaleniem są zwykle następstwem urazów
Inne choroby stawu skroniowo–żuchwowego
Artropatie stawu skroniowo-żuchwowego, czyli niewspółmierne zużycie chrząstki stawowej wobec jej regeneracji. Spadek regeneracyjnych zdolności może wynikać z urazu, szczególnie tego działającego w sposób przewlekły. Klinicznie odczuwalne są subiektywne dolegliwości bólowe, ograniczenie rozwierania szczęk, trzaski i trzeszczenia. Długotrwały przebieg artropatii powoduje zniekształcenie główki stawowej, co może być zdiagnozowane podczas badania klinicznego.
Zwichnięcie żuchwy, czyli schorzenie polegające na przemieszczeniu się żuchwy poza obręb stawu skroniowo-żuchwowego z równoczesnym rozerwaniem torebki stawowej. Zwichnięcie może być jedno- lub obustronne, przy czym to drugie występuje znacznie częściej. Zaburzenie to powoduje znaczne ograniczenie ruchomości żuchwy, co skłania do niezwłocznej wizyty u lekarza specjalisty.
Wady rozwojowe w obrębie stawu skroniowo-żuchwowego to między innymi sekwencja Pierra’a-Robin oraz dyzostoza żuchwowo-twarzowa. Sekwencja Pierre’a Robin charakteryzuje się niedorozwojem wyrostków kłykciowych, małożuchwiem oraz retrogenią (dotylną pozycją żuchwy). W przypadku dyzostozy żuchwowo-twarzowej dochodzi do niedorozwoju lub zupełnego braku główki żuchwy. Wyrostek kłykciowy jest mały, pozbawiony kostno-chrzęstnej pokrywy. W efekcie dochodzi do nadmiernego poszerzenia szczelin stawowej.
Przyczyny chorób stawu skroniowo–żuchwowego
Na pytanie, co wywołuje dysfunkcje w obrębie stawu skroniowo-żuchwowego, nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Obecna wiedza medyczna wskazuje szereg potencjalnych przyczyn, mogących wywoływać bóle w obrębie stawu skroniowo żuchwowego. Należą do nich między innymi:
- urazy żuchwy,
- zaburzenia mięśniowe,
- obniżona wysokość zwarcia (spowodowana utratą zębów bocznych),
- nieprawidłowa postawa ciała,
- dysfunkcje w obrębie torebki stawowej,
- dysfunkcje krążka stawowego,
- zablokowanie stawu.
Należy zaznaczyć, że coraz częściej obecnie dostrzega się powiązanie patologii w obrębie stawu skroniowego z zaburzenia psychicznymi, szczególnie z grupy depresji czy zaburzeń lękowych.
Zapamiętaj: Ćwiczenia relaksacyjne, takie jak trening autogenny Schultza czy Jacobsona, powodują ogólne odprężenie organizmu i relaksację, co pośrednio wpływa na poprawę napięcia mięśniowego.
Objawy chorób stawu skroniowo–żuchwowego
Choroby stawu skroniowo-żuchwowego wywołują szereg niezwykle różnorodnych objawów. Należy zaznaczyć, że u każdego pacjenta zaburzenia mogą się objawiać w zupełnie inny sposób. Podobnie wygląda poziom nasilenia dolegliwości bólowych – jedni pacjenci mogą uznać za mierne to, co drudzy uznają za ból nie do zniesienia.
Do podstawowych objawów chorób stawu skroniowo-żuchwowego należą:
- bóle w obrębie stawu i okolicy,
- zbaczanie żuchwy,
- dyskomfort podczas zwierania szczęk, dyskomfort przy gryzieniu,
- trzaski i trzeszczenia w obrębie stawu,
- niemożność pełnego otwarcia szczęk,
- bóle w okolicy ucha i szumy uszne,
- bóle twarzy,
- bóle głowy,
- bóle karku,
- opuchlizna w obrębie twarzy, szyi, barku.
W przypadku chorób stawu skroniowego może dochodzić także do osłabienia słuchu, zawrotów głowy, a także zaburzeń w obrębie układu wzrokowego.
Leczenie stawu skroniowo–żuchwowego
Leczenie stawu skroniowo-żuchwowego możemy podzielić na dwie grupy, tzn. leczenie odwracalne i nieodwracalne. Leczenie odwracalne opiera się na zastosowaniu nieinwazyjnych metod leczenia. Należą do nich farmakoterapia, fizjoterapia, ćwiczenia relaksacyjne, stosowanie szyn relaksacyjnych, a także psychoterapia. Farmakoterapia obejmuje doraźne stosowanie leków przeciwbólowych, zwykle z grupy NLPZ-ów. Fizjoterapia obejmuje działanie na układ mięśniowo-powięziowy. Terapia powinna mieć charakter wielopłaszczyznowy – powinna obejmować bezpośrednio mięśnie zaangażowane w działanie układu stomatognatycznego, jak także struktury pośrednio z nim powiązane tj. mięśnie szyi, grzbietu oraz miednicy.
Czy wiesz że: zapalenie stawu skroniowo-żuchwowego może być efektem zakażenia kiłą? Kiłowe zapalenie stawu może mieć postać zapalenia torebki maziowej, uszkodzenia chrząstki, artropatii, a nawet zesztywnienia.
Ćwiczenia relaksacyjne, takie jak trening autogenny Schultza czy Jacobsona, powodują ogólne odprężenie organizmu i relaksację, co pośrednio wpływa na poprawę napięcia mięśniowego. Długotrwałe i skrupulatne wykonywanie ćwiczeń bez wątpienia reguluje napięcie mięśni żwaczy, które w wielu przypadkach generują problemy stawowe. Stosowanie szyn relaksacyjnych jest szczególnie wskazane w przypadkach bruksizmu. Gdy problemy ze stawem związane są z nadmiernym zgrzytaniem zębami lub zaciskaniem ich podczas snu, rozwiązanie to przynosi ogromne efekty.
Jaki jest związek, między leczeniem zaburzeń stawu skroniowo-żuchwowego a psychoterapią? W wielu przypadkach wzmożone napięcie mięśniowe, zaciskanie zębów czy zgrzytanie, związane jest z nieprawidłowym stanem psychicznym. Nadmierny stres, zaburzenia lękowe, depresja – wszystko to może mieć swoje ujścia w obrębie bólów mięśniowych i stawowych. Poprawa stanu psychicznego, przepracowanie bieżących problemów czy trwałych traum, może poprawić ogólne samopoczucie, w tym zniwelować problem bólów w obrębie stawu.