Ultrasonografia jest najbezpieczniejszą metodą badania obrazowego (brak promieniowania jonizującego i pola elektromagnetycznego), jest dokładna, wszechstronna, a aparaty USG są wyjątkowo mobilne i wygodne. Tym cechom zawdzięcza swoją popularność i miano stetoskopu XXI wieku. W ultrasonografii, jak nazwa wskazuje, wykorzystuje się ultradźwięki i związane z nimi zjawiska fizyczne, m.in. efekt Dopplera, dzięki którym tworzy się obraz ciała człowieka.
Co to jest USG Dopplera?
Badanie dopplerowskie jest jedną z funkcji aparatu USG i polega na wykryciu poruszających się krwinek w naczyniach krwionośnych i określeniu ich prędkości oraz kierunku przepływu. Pozwala to zobaczyć, np. czy tętnica jest drożna, czy może jej światło jest zwężone i znajdują się tam blaszki miażdżycowe lub czy w żyle nie ma zakrzepu, itd. USG Dopplera może pokazywać wymienione wyżej wartości w formie kolorowych fal na ekranie aparatu ultrasonograficznego (color Doppler), wskazywać tylko czy jest jakikolwiek ruch płynu, nawet minimalny bez określenia kierunku (Power Doppler) lub pokazać wykres przepływu w czasie (pulse-wave Doppler) [1]. Pokazanie na ekranie obrazu USG “na żywo” jednocześnie z kolorowym Dopplerem nazywa się Duplex (ze względu na użycie dwóch funkcji). Natomiast dołączenie do tego pulse-wave Doppler nazywa się Triplex.
Na czym polega USG Dopplera?
Zjawisko Dopplera najlepiej wyobrazić sobie poprzez wspomnienie jadącej karetki, której dźwięk jest najpierw wysoki, kiedy się do nas zbliża, a kiedy się oddala staje się znacznie niższy, chociaż jest w zasadzie cały czas jest taki sam. Ambulans wysyła falę dźwiękową o danej częstotliwości, która trafia do uszu przechodnia. Jednak jadąc w jego stronę pojazd “popycha” falę dźwiękową zwiększając jej częstotliwość. Z kolei karetka kiedy mija słuchacza “odciąga” od niego falę dźwiękową i zmniejsza jej częstotliwość. Sytuacja może być odwrotna, kiedy to przechodzień, np. jadąc na rowerze zbliża się i oddala od stojącego ambulansu. Wtedy swoim ruchem w kierunku fali dźwiękowej “zderza” się z nią powodując taki sam efekt jak wspomniane wcześniej “popychanie” i na odwrót. Dokładnie to samo dzieje się w ciele człowieka, krwinki płynące z krwią uderzają w falę ultradźwięków produkowaną przez aparat USG i zwiększają jej częstotliwość, bądź uciekają od niej zmniejszając częstotliwość. Ultrasonograf wysyła serię fal ultradźwiękowych i analizuje te modyfikacje w celu określenia prędkości i kierunku ruchu tych komórek, a co za tym idzie całej krwi.
Czy wiesz że: pierwsze badanie dopplerowskie przeprowadzono w 1966 roku?
Badanie z wykorzystaniem efektu Dopplera nie wymaga specjalnych przygotowań i aby je przeprowadzić wystarczy tylko kliknąć jeden przycisk na aparacie USG. W większości przypadków wystarczy standardowa głowica ulstrasonograficzna, jednak czasami potrzeba jest specjalistyczna, np. w neurologii do obrazowanie tętnic w czaszce przez kość skroniową używa się tzw. “ślepych” głowic, które pokazują tylko wykres pulse-wave Doppler bez zwykłego obrazu tkanek [1].
Jakie choroby diagnozuje USG Dopplera?
Badanie dopplerowskie określa, czy krew w naczyniach płynie, jeśli tak, to w jakim kierunku i z jaką prędkością. W związku z tym za pomocą USG Dopplera można sprawdzić, czy w tętnicy są blaszki miażdżycowe, czy jej światło jest zwężone, a w związku z tym, czy istnieje ryzyko udaru mózgu, czy zawału serce. Wspomniane badanie “na ślepo” w neurologii pozwala na ocenę ukrwienia mózgu i stanu jego tętnic u osób zdrowych, ale przede wszystkich u pacjentów z udarem.
Zapamiętaj: Badanie dopplerowskie jest jedną z funkcji aparatu USG i polega na wykryciu poruszających się krwinek w naczyniach krwionośnych i określeniu ich prędkości oraz kierunku przepływu.
U chorych z marskością wątroby można sprawdzić, czy występuje u nich nadciśnienie wrotne, czyli wzrost prędkości przepływu krwi w żyle wrotnej wynikający z uszkodzenia narządu. Badanie dopplerowskie pozwala na wykrycie niebezpiecznych dla życia tętniaków (patologiczne poszerzenie tętnicy), które mogą pęknąć i spowodować masywny krwotok, a także rozwarstwienia aorty (uszkodzenie ściany, która rozdziela się i ma osłabioną strukturę), czy innych nieprawidłowych zmian w naczyniach krwionośnych. Nie można zapomnieć o wykorzystaniu Dopplera USG w celu diagnostyki zakrzepicy żylnej, czy oceny żylaków. W badaniu tarczycy wzmożone ukrwienie narządu może wskazywać na jego zapalenie. W echokardiografii zjawisko Dopplera wykorzystuje się do analizy przepływu krwi przez zastawki i jamy serca, co pozwala na m.in. wykrycie wad wrodzonych u dzieci. Oczywiście badanie dopplerowskie ma swoje zastosowanie także w ginekologii, gdzie służy do oceny łożyska i ukrwienia płodu, które jest bardzo ważne [1].
Kto powinien wykonać USG Dopplera?
Badanie dopplerowskie powinno być elementem prawie każdego badania USG ze względu na zwiększenie jego wartości diagnostycznej. Powinien je wykonać lekarz radiolog lub certyfikowany specjalista, np. echokardiografię wykonuje kardiolog, a USG Dopplera tętnic chirurg naczyniowy, itp. Należy pamiętać, że badanie obrazowe, w tym ultrasonografia jest tylko jednym z wielu elementów diagnostyki chorego, a badanie dopplerowskie jest częścią badania USG, więc jest tylko składową całego procesu, choć bardzo ważną. Dlatego nie można wyszczególnić jednej grupy pacjentów, która powinna mieć wykonane głównie lub tylko i wyłącznie USG Dopplera [1].
USG Dopplera – przeciwwskazania
Ze względu na to, że ultrasonografia jest najbezpieczniejszym i najbardziej wszechstronnym badaniem obrazowym w medycynie nie ma przeciwwskazań do badania dopplerowskiego. Jednakże ze względu na to, że w jego trakcie wysyłana jest wspomniana powyżej seria fal ultradźwiękowych, funkcja Dopplera dostarcza więcej energii do ciała, niż klasyczny obraz USG. Z tego powodu może nieznacznie podwyższać temperaturę badanych tkanek (o około 1︒C) i dlatego lekarze ograniczają czas badania płodu w brzuchu matki, aby w żaden sposób nie ingerować w jego rozwój. Jednak jest to wyjątkowa przezorność, ponieważ nie ma badań, które by potwierdzały, jaki jest dokładnie wzrost ciepła i czy wpływa on na dziecko [2].
Jak wygląda badanie USG Dopplera?
Badanie dopplerowskie niczym nie różni się od zwykłego badania USG, ponieważ jest po prostu jego elementem. Przygotowanie się do niego także jest takie samo, np. na czczo przy badaniu brzucha lub z pełnym pęcherzem przy badaniu układu moczowego, itp. Wyjątkiem jest zastosowanie specjalistycznych głowic w neurologii do obrazowania przez kość skroniową. Samo badanie polega po prostu na przyłożeniu głowicy do ciała i uzyskaniu obrazu tkanek [1]. USG Dopplera jest po prostu jedną z wielu funkcji aparatu i o ile można przeprowadzić badanie ultrasonograficzne skupione np. na żyłach kończyn dolnych, czy tętnicach dotkniętych miażdżycą, to przeważnie nie jest ono czymś oddzielnym, a jego koszt zależy od zakresu analizowanych tkanek, np. badanie tarczycy z obrazowaniem przepływu przez jej miąższ, USG brzucha, itp. W związku z tym cena takiego badania będzie standardowa, jak na przykład przy badaniu jamy brzusznej i zależy od kwalifikacji specjalisty. Badanie może być zarówno refundowane przez NFZ, jak i wykonane prywatnie.
USG Dopplera jest ważnym elementem badania ultrasonograficznego i pozwala na dokładną ocenę naczyń krwionośnych. Dzięki niemu możemy wykryć miażdżycę tętnic lub zakrzepicę żył, czy inne patologiczne zmiany w układzie krążenia. Badanie ultrasonograficzne jest nieinwazyjne, bezbolesne i bezpieczne [1][2].