Najważniejsze funkcje żołądka to magazynowanie pokarmu, wchłanianie substancji (na przykład alkoholu, niektórych leków) oraz wstępne trawienie białek. Choroba wrzodowa żołądka, czyli cykliczne pojawianie się wrzodów w żołądku, to jedno z najpowszechniejszych schorzeń górnego odcinka przewodu pokarmowego, dlatego właśnie warto dowiedzieć się więcej na temat tego schorzenia gastrologicznego.
Co to są wrzody żołądka?
Wrzody żołądka to ubytki sięgające poza blaszkę mięśniową błony śluzowej ściany żołądka. Ściana żołądka zbudowana jest z powierzchniowej warstwy, czyli błony śluzowej, pod którą znajduje się trójwarstwowa błona mięśniowa. Na zewnątrz znajduje się błona surowicza.
Czy wiesz że: palenie papierosów utrudnia gojenie wrzodów trawiennych?
Warto odróżnić wrzód od nadżerki. Nadżerka to ubytek powierzchniowy ściany żołądka – dotyczy błony śluzowej i nie sięga głębiej. Wrzód przekracza błonę śluzową i dociera do błony mięśniowej. W postaci zaawansowanej może drążyć głęboko, sięgać poza błonę surowiczą ściany żołądka i powodować powstawanie przetok do sąsiadujących narządów w jamie brzusznej. Dochodzi wówczas do całkowitej perforacji ściany żołądka. Choroba wrzodowa żołądka, zdarza się rzadziej, niż choroba wrzodowa dwunastnicy.
Objawy wrzodów żołądka
Głównym objawem wrzodów żołądka jest ból i dyskomfort lokalizujący się w nadbrzuszu, typowo występujący po spożyciu pokarmu. Ból ten ma charakter tępy, czasami piekący, może mieć różne nasilenie, od niewielkiego pobolewania do bólu nie do wytrzymania.
Objawom bólowym mogą towarzyszyć objawy dodatkowe, takie jak na przykład:
- puste odbijanie;
- nudności, rzadziej wymioty;
- zgaga;
- niesmak w jamie ustnej;
- wzdęcia.
Warto mieć świadomość, że choroba wrzodowa żołądka może przebiegać bezobjawowo.
Przyczyny wrzodów żołądka
Istnieje wiele czynników, które mogą sprzyjać uszkodzeniu błony śluzowej żołądka. Główne czynniki, które biorą udział w rozwoju choroby wrzodowej żołądka, to:
Zakażenie Helicobacter pylori – w Polsce bakteria ta jest przyczyną ponad 90% zapaleń żołądka. Do zakażenia Helicobacter pylori dochodzi drogą pokarmową. Utrzymywanie się zapalenia błony śluzowej prowadzi do znacznego przerostu gruczołów błony śluzowej, co skutkuje stałą nadprodukcją kwasu solnego, który uszkadza błonę śluzową żołądka. Sprzyja to rozwojowi choroby wrzodowej.
Stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) – popularne NLPZ, w tym często stosowana aspiryna (kwas acetylosalicylowy) prowadzą do uszkodzenia błony śluzowej żołądka. Leki te zmniejszają wydzielanie prostaglandyn, które mają wpływ ochronny na błonę śluzową żołądka. Korzystny wpływ prostaglandyn wynika z hamowania wydzielania kwasu solnego.
Inne leki, które potęgują niekorzystny wpływ NLPZ na błonę śluzową żołądka, to:
- glikokortykosteroidy;
- niektóre leki przeciwdepresyjne (SSRI – selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny);
- leki przeciwzakrzepowe.
Alkohol – w wysokich stężeniach może powodować uszkodzenie błony śluzowej żołądka. Głównie chodzi tutaj o alkohol o stężeniu powyżej 20%.
Stres – adrenalina i noradrenalina (hormony produkowane przez rdzeń nadnerczy) powodują zmniejszenie mikrokrążenia w błonie śluzowej żołądka, co prowadzi do obniżenia jej odporności na czynniki szkodliwe.
Leczenie wrzodów żołądka
Typowo stosuje się leczenie farmakologiczne – inhibitory pompy protonowej. Leki te działają poprzez hamowanie wydzielania kwasu solnego przez komórki żołądka. Zaleca się przyjmowanie tych leków rano, przed posiłkiem. Zastosowanie znajdują także leki hamujące wydzielanie kwasu solnego poprzez blokowanie receptorów dla histaminy. Są to tak zwane H2-blokery, przykładem tego typu leków jest: famotydyna, a także ranitydyna. Są one jednak nieco mniej skuteczne niż inhibitory pompy protonowej. Gdy chorobie wrzodowej żołądka towarzyszy zakażenie Helicobacter pylori, to konieczne jest jego leczenie. W Polsce preferowana jest tak zwana terapia poczwórna, która polega na zastosowaniu:
- inhibitora pompy protonowej – np. omeprazolu, esomeprazolu, lanzoprazolu;
- bizmutu;
- dwóch antybiotyków: metronidazolu oraz tetracykliny.
Taka terapia powinna być stosowana przez 14 dni.
Istnieją przypadki, gdy konieczne jest leczenie operacyjne. Wskazania do leczenia chirurgicznego to przede wszystkim:
- perforacja ściany żołądka;
- krwawienie;
- zwężenie odźwiernika (odźwiernik to miejsce, w którym żołądek przechodzi w dwunastnicę, jego zwężenie utrudnia pasaż pokarmu do dalszych części przewodu pokarmowego);
- nieskuteczność prawidłowo prowadzonego leczenia farmakologicznego.
Dieta przy wrzodach żołądka
Należy pamiętać o wspomagającej roli diety w leczeniu wrzodów żołądka. Zaleca się przyjmowanie lekkostrawnych produktów, unikanie obfitych, tłustych posiłków oraz ostrych przypraw. Należy unikać alkoholu o wysokim stężeniu (powyżej 20%).
Zapamiętaj: Głównym objawem wrzodów żołądka jest ból i dyskomfort lokalizujący się w nadbrzuszu, typowo występujący po spożyciu pokarmu.
Należy także unikać produktów, które nasilają objawy choroby, takich jak: kawa, mocna herbata, napoje gazowane oraz cebula. Korzystny wpływ mają natomiast następujące produkty spożywcze: kisiel, galaretki, kasze, jasne i czerstwe pieczywo, chude gotowane mięso oraz twarożki. Warto zwracać uwagę na spożywane produkty, ponieważ mogą one mieć wpływ na przebieg leczenia i intensywność objawów.
Choroba wrzodowa może wiązać się z poważnymi powikłaniami takimi jak krwotok, czy perforacja żołądka, dlatego ważna jest skuteczna diagnostyka i leczenie tego schorzenia. Jeśli pacjent stosuje się do zaleceń lekarza i leczenie przebiega prawidłowo, to rokowanie jest dobre i zazwyczaj dochodzi do wygojenia wrzodu żołądka. Warto mieć na uwadze, że sukces leczenia jest uzależniony także od eliminacji zakażenia Helicobacter pylori.