Zapalenie ślinianki przyusznej – objawy, leczenie. Jaki złagodzić ból ślinianek przyusznych?

Ślinianka przyuszna należy do dużych, parzystych gruczołów ślinowych. Jej zapalenia dzielimy na ostre i przewlekłe. Nagminna choroba ślinianki przyusznej – tzw. świnka – jest najczęstszym zapaleniem o etiologii wirusowej. Dotyka głównie dzieci przed 15. rokiem życia, ale zachorować na nią można w każdym wieku. Jak zwalczyć ból ślinianek przyusznych związanych z tzw. świnką?

Czym są ślinianki?

Ślinianki (czyli gruczoły ślinowe), to gruczoły wydzielania zewnętrznego, wytwarzające ślinę – bezbarwną i zwykle lekko spienioną ciecz, biorącą udział w formowaniu kęsa pokarmowego. Zawiera ona enzym – amylazę, który uaktywnia się podczas trawienia cukrów i posiada substancje hamujące rozwój drobnoustrojów (m.in. interferon, lizozym).

Gruczoły ślinowe dzielimy na:

• Parzyste duże gruczoły ślinowe:
  • ślinianki przyuszne
  • ślinianki podżuchwowe
  • ślinianki podjęzykowe

Rys. Położenie ślinianek [1]

• Małe gruczoły ślinowe

Występują w formie licznych rozsianych grudek w błonie śluzowej jamy ustnej i gardła, nie posiadają przewodów wyprowadzających. Wśród nich wyróżniamy: gruczoły językowe boczne i tylne, migdałkowe, podniebienne, wargowe, policzkowe, trzonowe, językowe tylne Ebnera.

Zapamiętaj: Zapalenie ślinianki przyusznej czyli tzw. świnka dotyka najczęściej dzieci w wieku przedszkolnym.

Ślinianka przyuszna to największy duży gruczoł ślinowy (o wadze 15–30 g), położony na bocznej części twarzy – w przestrzeni między tylnym brzegiem gałęzi żuchwy a wyrostkiem sutkowatym kości skroniowej w dole zażuchwowym. W zależności od położenia względem nerwu twarzowego, dzielimy ją na płat głęboki i powierzchowny. Produkowana ślina transportowana jest do jamy ustnej przez przewód Stensona (Stensena), który wychodzi na przednim brzegu ślinianki i kieruje się ku przodowi. Po przebiciu mięśnia policzkowego uchodzi na błonie śluzowej jamy ustnej na wysokości drugiego zęba trzonowego szczęki, tworząc brodawkę przyuszniczą.

Zapalenie ślinianki przyusznej

Newsletter Medovita - przydatne informacje, dostęp do nowych e-booków przed premierą.

Zapisuję się

Zapalenia ślinianek, ze względu na czas trwania choroby, dzielimy na ostre i przewlekłe. Przy odmianie ostrej stan zapalny gruczołu ślinowego rozwija się szybko (kilka-kilkanaście godzin) u osoby dotychczas nie chorującej na infekcje tego obszaru. Zapalenia ślinianek to duża grupa chorób o zróżnicowanej etiologii – obejmuje zakażenia bakteryjne, wirusowe, grzybicze, a także choroby autoimmunologiczne.

Ropne zapalenie najczęściej jest powodowane przez bakterie wstecznie dostające się z jamy ustnej do miąższu gruczołu, przy zmniejszonej ilości wydzielanej śliny lub w przypadku kamicy przewodu wyprowadzającego. Do czynników ryzyka należy także starszy wiek, odwodnienie, zła higiena jamy ustnej, radioterapia nowotworów jamy ustnej i części ustnej gardła, cukrzyca.

Bakteryjne ostre zapalenie ślinianek najczęściej jest wywoływane przez mieszaną florę bakteryjną i obejmuje gronkowce, paciorkowce hemolizujące oraz Escherichia coli. Często – w około 30–40% przypadków – spotyka się także bakterie beztlenowe: Bacteroides, Peptostreptococcus, Fusobacterium. Do powikłań nieleczonego ropnego zapalenia ślinianek zaliczamy ropień ślinianki.

Najczęstszą przyczyną wirusowego zapalenia ślinianki przyusznej jest zakażenie paramyksowirusowem RNA, podobnym do wirusa grypy i paragrypy, czyli świnka. Wirus ten przenosi się drogą kropelkową ze śliny oraz z wydzieliny z nosa. Choroba w 80% przypadków dotyczy dzieci w wieku do 15 lat, najczęściej występuje pomiędzy drugim a szóstym rokiem życia, ale spotykana jest również u dorosłych i u osób starszych. Może obejmować jedną śliniankę, ale najczęściej dotyka obu gruczołów. W wyniku szczepień liczba zachorowań obecnie jest znikoma – wykazano, że nawet 95% dorosłych ma przeciwciała przeciwko wirusowi świnki.

Czy wiesz że: czas wylęgania zapalenia ślinianki przyusznej wynosi najczęściej  14-24 dni?

Do innych przyczyn wirusowych zapaleń ślinianek zaliczamy zakażenie wirusami: grypy, paragrypy, Coxsackie, echowirusem oraz wirusem HIV. Przewlekłe zapalenie ślinianek przyusznych prawdopodobnie jest spowodowane wrodzonymi ubytkami przewodów wyprowadzających z towarzyszącym nadkażeniem bakteryjnym. Zwykle jest to długotrwała choroba z okresami zaostrzeń i remisji.

Objawy zapalenia ślinianki przyusznej

Ostre bakteryjne zapalenie ślinianki przyusznej objawia się jednostronnym, bolesnym obrzmieniem gruczołu, zwykle z zaczerwienieniem skóry. Objawy narastają dość szybko (w czasie kilku-kilkunastu godzin), co powoduje, że chory na ogół wcześnie zgłasza się do lekarza. Wśród objawów ogólnych stwierdzamy: złe samopoczucie, stan podgorączkowy, brak apetytu, zaburzenia smaku. Niekiedy chorzy podają także smak ropy w jamie ustnej. Po masażu ślinianki często można zobaczyć wypływ ropnej treści z przewodu wyprowadzającego na błonie śluzowej jamy ustnej.

Nieco inny obraz kliniczny spotykamy w nagminnym zapaleniu ślinianki przyusznej. W śwince obrzmienie ślinianek jest poprzedzone 2–3 dniowym okresem prodromalnym (pogarszające się samopoczucie, brak apetytu, bóle głowy, gorączka z dreszczami, czy bóle gardła). W następnej kolejności pojawia się obrzmienie ślinianek, które stają się tkliwe i bolesne. Stan taki trwa około 7 dni, po czym objawy ogólne ustępują.

Świnkowe zapalenie ślinianek samo w sobie jest chorobą o łagodnym i samoograniczającym się przebiegu, może jednak spowodować groźne następstwa. Najcięższym powikłaniem u płci męskiej jest zapalenie jąder, dotyczy około 25% chłopców i młodych mężczyzn chorych na świnkę. Nieleczone może doprowadzić do zaniku czynności jąder i w rezultacie do bezpłodności. Do innych powikłań zaliczamy zapalenie mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych oraz zapalenie trzustki. U małych dzieci może natomiast dojść do uszkodzenia słuchu. Jeżeli na świnkę zachoruje kobieta w I trymestrze ciąży, mogą rozwinąć się bardzo poważne wady wrodzone u płodu. Przewlekłe zapalenie ślinianek przyusznych objawia się chronicznym, nawrotowym bolesnym powiększeniem gruczołów. Czasami chorzy zgłaszają szczękościsk.

Leczenie zapalenia ślinianki przyusznej. Co pomaga na ból ślinianki?

Leczenie ostrego bakteryjnego zapalenia ślinianki polega na stosowaniu antybiotykoterapii ogólnej, najlepiej na podstawie wyniku posiewu ropnej treści z przewodu wyprowadzającego. Dodatkowo podaje się leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe. W przypadkach o gwałtownym przebiegu ze znacznym obrzękiem ślinianki uzasadnione może być podanie glikokortykosteroidów doustnie, co szybko przynosi ulgę w chorobie. Ważne jest nawodnienie, zwłaszcza u osób w wieku podeszłym oraz u małych dzieci.

Ropień ślinianki wymaga drenażu przez nakłucie lub nacięcie. Procedurę wykonuje się zwykle w znieczuleniu ogólnym, w warunkach sali operacyjnej. W przypadku rozpoznania kamicy przewodu wyprowadzającego często możliwe jest jego usunięcie w znieczuleniu miejscowym, co przynosi szybką ulgę w dolegliwościach. Diagnostyką i leczeniem zapaleń ślinianek zajmują się lekarze otorynolaryngolodzy.

Prawidłowe i wcześnie wdrożone leczenie ostrego zapalenia ślinianki prowadzi do szybkiego ustania dolegliwości. Zwykle 10-dniowa antybiotykoterapia skutkuje ustąpieniem stanu zapalnego gruczołu. Ropień, oprócz opracowania chirurgicznego, wymaga dłuższego leczenia i może pozostawić bliznę skórną oraz trwałe powiększenie ślinianki.

Leczenie nagminnego zapalenia przyusznic – świnki polega na odpoczynku, spożywaniu płynnego lub przecieranego pożywienia, delikatniej higienie jamy ustnej i nawadnianiu organizmu. Stosujemy dostępne bez recepty środki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe na bazie paracetamolu i ibuprofenu. Jeśli nie wystąpiły powikłania, rokowanie jest dobre i nastąpi wyleczenie całkowite bez następstw.

Leczenie przewlekłego zapalenia ślinianek w okresie zaostrzeń polega na stosowaniu antybiotyków o szerokim spektrum i środków przeciwzapalnych. Niektórzy eksperci zalecają także masaż gruczołu i stosowanie środków ślinopędnych (np. cytryny, cukierków bez cukru, czy gum do żucia) – co powoduje zwiększony wypływ śliny i zwykle przynosi ulgę. W razie częstych nawrotów, zwężenia przewodu, czy przewlekłych, bolesnych obrzęków, stosuje się całkowite wycięcie ślinianki przyusznej (parotidektomia).

Najważniejsze pytania i odpowiedzi