Okrzemki stanowią zróżnicowaną grupę glonów (Algae). Szacuje się, iż na świecie istnieje około 100 tysięcy gatunków. Dzięki ich specyficznej budowie i cechom fizjologicznym w nauce gospodarce i ekologii pełnią wyjątkową rolę [1].
Zasiedlają różne typy ekosystemów. Bytują zarówno w bardzo niskich temperaturach, jak i w klimacie gorącym. Okrzemki można spotkać w jaskiniach i lodowcach morskich, a także w gorących jeziorach czy w kopalniach na różnych szerokościach geograficznych.
Okrzemki zyskały swoją popularność głównie dzięki trwałym pancerzykom krzemionkowym, które posiadają. Gatunki zawierające tego rodzaju elementy ochronne, w przeważającej mierze bytują w kopalniach. Występują w nich w formie diatomitów, zwanych potocznie ziemią okrzemkową [2].
Ziemia okrzemkowa
Diatomit inaczej znany jako ziemia okrzemkowa jest niezwykle cennym surowcem, wykorzystywanym na dużą skalę w przemyśle spożywczym, chemicznym, jak i budowlanym. Co ciekawe 1 cm3 diatomitu zawiera około 2,5 miliarda skorupek okrzemek. Barwa glonów jest uwarunkowana ilością zanieczyszczeń oraz rodzajem pierwiastków, które się w nich znajdują.
Ziemia okrzemkowa – zastosowanie
Głównym zastosowaniem ziemi okrzemkowej jest oczyszczanie i filtracja napojów alkoholowych tj. piwo czy wino. Ponadto diatomit używany jest także do produkcji farb i lakierów. Dzięki temu, iż stanowi doskonały izolator termiczny, wykorzystuje się go do otrzymywania cegieł czy cementu. Co ciekawe ziemia okrzemkowa odgrywa także istotną rolę w produkcji dynamitu czy polerowaniu diamentów. Popularność wśród konsumentów uwarunkowały zdolności owadobójcze ziemi okrzemkowej. W celu zwalczania szkodników i owadów używana jest w budynkach gospodarczych czy w mieszkaniach [1,24].
Nie sposób nie wspomnieć, że diatomit dzięki temu, iż zawiera dużą ilość krzemionki (ponad 90%), wykorzystywany jest w przemyśle farmaceutycznym. Powszechnie wiadomo, że krzem jest koniecznym mikroelementem do budowy i wzmacniania tkanek chrzęstnych, ścięgien, naczyń krwionośnych czy kości. Preparaty z zawartością ziemi okrzemkowej są najczęściej stosowane w celu uzupełnienia wspomnianego mikroskładnika w diecie. Głównym zadaniem preparatów z dodatkiem krzemu jest wzmocnienie gęstości mineralnej kości (BMD). Suplementy te często reklamowane są przez producentów parafarmaceutyków jako czysty krzem. Niektóre wyniki badań potwierdzają ich skuteczność u kobiet przed okresem menopauzy, zaś inni eksperci sugerują dalsze obserwacje w celu określenia szczegółowych zaleceń. Warto wspomnieć jednak, iż nie odnajdziemy danych naukowych potwierdzających zasadność suplementacji krzemu w postaci ziemi okrzemkowej. Zdecydowanie lepszym rozwiązaniem jest uzupełnianie pierwiastka dostarczając go wraz dietą [5]. Głównymi źródłami krzemu są warzywa, owoce (m.in. zielony groszek, banany, truskawki), skrzyp polny i zboża. Ponadto wysoką zawartością krzemu szczycą się także niektóre wody wysokozmineralizowane [6].
Przez wielu konsumentów ziemia okrzemkowa stosowana jest w celu poprawy parametrów lipidowych. Warto w tym miejscu zaznaczyć, iż niestety nie posiadamy literatury naukowej potwierdzającej takie działanie diatomitu. Przeglądając badania można jednak odnaleźć analizę, w której zbadano potencjalny wpływ ziemi okrzemkowej na obniżenie poziomu cholesterolu we krwi. W ciągu 12. tygodni u 19 zdrowych osób z umiarkowaną hipercholesterolemią monitorowane było stężenie lipidów w surowicy. Uczestnikom podawano doustnie 250 mg ziemi okrzemkowej, trzy razy dziennie. Według badania spożycie ziemi okrzemkowej było związane z obniżeniem poziomu cholesterolu w surowicy. Jednakże nie warto wyciągać pochopnych wniosków, gdyż grupa kontrolna nie była dostatecznie duża. Ponadto autorzy podkreślają, iż konieczne są dalsze badania, aby potwierdzić wyniki [3].
Ziemia okrzemkowa – preparaty
Ziemia okrzemkowa, dzięki silnym właściwościom oczyszczającym i filtrującym, jest stosowana do produkcji preparatów kosmetycznych. Zawarty w ziemi okrzemkowej krzem jest składnikiem, który warunkuje zastosowanie jej także w przemyśle farmaceutycznym. Niepokojącym zjawiskiem jest fakt, iż nie posiadamy dowodów naukowych na to, iż istnieje potrzeba suplementacji krzemu w formie preparatów tj. np. ziemi okrzemkowej.
Co ciekawe w wielu źródłach można uzyskać informacje o dodatkowej zawartości szeregu składników mineralnych w diatomicie. Okazuje się, iż zdecydowanie lepszym rozwiązaniem jest dostarczenie ich w naturalnej formie z produktów spożywczych, wkomponowanych w zbilansowaną dietę.
Wiele producentów zapewnia także, że ziemia okrzemkowa może wspomóc oczyszczanie organizmu z toksycznych metali ciężkich [5]. Niepokojący jest fakt, iż takiego działania nie możemy potwierdzić żadną literaturą naukową. Co ciekawe niektóre badania wykazały, iż ziemia okrzemkowa może być skuteczna w usuwaniu pasożytów ze zwierząt domowych i gospodarczych [4].
Ziemia okrzemkowa – przeciwwskazania
Ziemia okrzemkowa występuje w formie suplementów diety, które nie są zaliczane do przebadanych preparatów. Kuracja ziemią okrzemkową nie jest rekomendowanym sposobem leczenia przez środowisko medyczne. Niepodważalny jest również fakt, iż suplementacja krzemu w postaci preparatu nie zastąpi zróżnicowanej diety.
Producenci parafarmaceutyków zwykle umieszczają na etykiecie informację o skutkach ubocznych, jakie mogą nastąpić w wyniku suplementacji ziemią okrzemkową. Najczęstszymi objawami są m.in. opuchlizna, zaburzenia hormonalne, nieregularne miesiączki, zawroty głowy, nudności, ostre biegunki bądź przewlekłe wymioty. Zanim podejmiemy decyzję o dodatkowej suplementacji krzemu w postaci ziemi okrzemkowej, warto zastanowić się nad jej zasadnością.