Pot wydzielany jest przez gruczoły potowe. Pełni on w organizmie ważną rolę, ponieważ uczestniczy w termoregulacji. Kiedy temperatura ciała wzrasta, gruczoły potowe uwalniają pot na powierzchnię skóry. Tam ulega on szybkiemu odparowaniu, dzięki czemu skóra ulega schłodzeniu. Co ciekawe w odpowiedzi na bodźce emocjonalne lub termiczne gruczoły potowe mogą wytwarzać nawet od 500 do 750 ml potu dziennie. Warto wiedzieć, że wydzielina ta może mieć różny zapach. Z czego to wynika i jak się go pozbyć?
Przyczyny nieprzyjemnego zapachu potu
W organizmie człowieka występują dwa rodzaje gruczołów potowych – ekrynowe i apokrynowe. Najliczniejsze są gruczoły ekrynowe, które rozmieszczone są na prawie całej powierzchni ciała i odpowiadają za największą objętość wydalanego potu. Gruczoły apokrynowe natomiast występują w obszarach obfitujących w mieszki włosowe np. na skórze głowy oraz w okolicach pach i pachwin. Znane są z wytwarzania wydzieliny o nieprzyjemnym zapachu. Ekrynowe gruczoły potowe wydzielają pot, w czasie gorączki, po zjedzeniu pikantnej potrawy, lub w momencie gdy panuje wysoka temperatura na zewnątrz. Składa się on w 98–99% z wody, ale również zawiera chlorek sodu, kwasy tłuszczowe, mocznik, kwas mlekowy, cytrynowy, askorbinowy i moczowy. Gruczoły apokrynowe natomiast są wrażliwe na adrenalinę. Mogą one uwalniać pot, podczas aktywności fizycznej czy doświadczania emocji np. takich jak strach, niepokój i stres. Zawiera on tłuszcz, białka, węglowodany oraz steroidy i jest bezwonny. Jednak w wyniku interakcji z bakteriami obecnymi na skórze lub ubraniach, naturalnie wydzielane bezzapachowe składniki potu, zwłaszcza kwasy tłuszczowe, glicerol czy kwas mlekowy ulegają rozkładowi. Zapach tej wydzieliny może stać się wtedy nieprzyjemny.
Na zapach potu mogą wpływać różne czynniki. Do przyczyn jego nieprzyjemnej woni możemy zaliczyć:
- Uwarunkowania genetyczne – jeśli w rodzinie zdarzały się podobne przypadki, istnieje spore prawdopodobieństwo jej odziedziczenia.
- Częste spożywanie fast food’ów, słodyczy czy jedzenie wysokotłuszczowych posiłków. Zawarte w nich substancje konserwujące oraz tłuszcz mogą być uwalniane przez gruczoły potowe, a następnie rozkładane przez bakterie, co może spowodować nieprzyjemną woń potu.
- Niektóre choroby – część z nich objawia się charakterystycznym zapachem potu, co może okazać się pomocne w postawieniu diagnozy, np. w cukrzycy pot może mieć zapach acetonu lub fermentujących owoców.
- Dieta – żywność o silnym zapachu taka jak cebula, czosnek czy por zawiera oleje, które mogą być wydzielane przez skórę i powodować nieprzyjemny zapach potu. Co więcej wpływ na jego woń mogą mieć również warzywa zawierające dużo związków siarki takie jak kalafior, brukselka czy brokuł.
- Leki – szczególnie antybiotyki np. penicylina czy niesteroidowe leki przeciwzapalne np. ibuprofen. Związki tworzące się w wyniku metabolizmu tych leków mogą być wydalane z organizmu nie tylko z moczem i kałem, ale również z potem.
Cebulowy zapach potu
Cebulowy zapach potu nie musi być powodem do niepokoju. Jednym z produktów ubocznych metabolizmu bakterii bytujących na ludzkiej skórze czy ubraniach jest grupa związków chemicznych zawierających siarkę zwanych tioalkoholami. Niektóre z nich mogą silnie pachnieć cebulą. Co ciekawe tych związków chemicznych używają także zwierzęta, wydzielając je w celach obronnych np. skunksy. Dodatkowo cebulowy zapach potu może się pojawić u osoby, która spożyła dużą ilość cebuli.
Octowy zapach potu
Octowy zapach potu może występować w przypadku cukrzycy i menopauzy, w czasie której w organizmie kobiety zachodzi szereg zmian hormonalnych, w wyniku których ustają cykle miesiączkowe i przestaje ona być płodna. Ostra woń może wskazywać również na podwyższone stężenie kwasu trans-3-metylo-2-heksenowego (TMHA). Jest to związek występujący i charakterystyczny dla osób chorujących na schizofrenię.
Czy wiesz że: nie tylko zapach potu może świadczyć o chorobie, ale również jego skład? Mukowiscydoza jest schorzeniem, wynikającym z mutacji genu kodującego białko błonowe CFTR. Sprawia, że zaburzony zostaje transport jonów chlorkowych. Jednym z kryteriów rozpoznania mukowiscydozy jest stężenie jonu chlorkowego w pocie wynoszące ≥ 60 mmol/l w 2 pomiarach wykonanych podczas dwóch różnych wizyt.
Słodki zapach potu
Słodki zapach potu może pojawić się głównie w przebiegu błonicy. Błonica jest chorobą zakaźną wywoływaną przez bakterie – maczugowca błonicy Corynebacterium diphtheriae. Atakuje ona nie tylko górne drogi oddechowe, ale też skórę, a nawet narządy płciowe. Charakterystyczne dla niej jest powstawanie błon rzekomych pojawiających się w wyniku obumierania komórek w miejscu wniknięcia tych bakterii do organizmu. Warto wiedzieć, że błonica może być powodem groźnych dla życia powikłań np. zapalenia mięśnia sercowego czy uszkodzenia nerek.
Zapach potu przypominający mocz
Zapach potu przypominający mocz może występować w przypadku zaawansowanego stadium przewlekłej choroby nerek. Jest to tak zwany zapach mocznicowy. Powstaje gdy w wyniku zaburzeń pracy nerek poziom mocznika we krwi się podnosi, a jego nadmiar jest wydzielany przez gruczoły potowe. Oczywiście zapach potu przypominający mocz to nie jedyny objaw przewlekłej choroby nerek i na tej podstawie nie można rozpoznać tego schorzenia. Pacjenci zgłaszają m. in. obrzęki wokół kostek, osłabienie czy zmniejszoną objętość wydalanego moczu. Konieczne jest wykonanie badań laboratoryjnych takich jak oznaczenie współczynnika filtracji kłębuszkowej (eGFR) oraz poziomu kreatyniny we krwi.
Kwaśny zapach potu u dziecka
Kwaśny zapach potu u dziecka jak i zmiany jego woni, mogą być niepokojące. Podczas wzrostu i rozwoju małych pacjentów zachodzi szereg zmian w organizmie, dlatego warto je obserwować, żeby w razie potrzeby wyłapać nieprawidłowości i zgłosić się do lekarza. Zmiany zapachu potu i zwiększona aktywność gruczołów potowych mogą wskazywać na podwyższone wydzielanie androgenów kory nadnerczy w okresie poprzedzającym dojrzewanie płciowe. Może ono mieć łagodną postać jak i być związane z patologią nadnerczy. Należy wtedy zacząć diagnostykę od oceny przebiegu wzrastania i wieku kostnego. Jeśli okażą się one przyspieszone, diagnostykę należy uzupełnić o badania laboratoryjne – oznaczenie poziomu androgenów np. testosteronu oraz obrazowe – wykonać USG nadnerczy oraz jajników w przypadku dziewczynek. W przypadku wykrycia nieprawidłowości konieczna jest wizyta u endokrynologa.
Jak się pozbyć nieprzyjemnego zapachu potu?
Z pewnością najważniejszą rolę odgrywa higiena ciała, ponieważ dzięki częstemu myciu zapobiega się rozwojowi bakterii, które to reagując z potem rozkładają jego składniki i powodują powstawanie nieprzyjemnego zapachu. Dodatkowo powinno się codziennie używać antyperspirantów, które mają m.in. składniki antybakteryjne hamujące ciąg wyżej opisanego procesu. Warto wiedzieć, że działają one najbardziej skutecznie, gdy są nakładane na suchą, czystą i chłodną skórę. Innym sposobem może być noszenie przewiewnych ubrań. Należy również unikać np. smażonej, przetworzonej żywności, dużej ilości cebuli, czosnku czy pikantnych, gorących dań. Co ciekawe są również produkty, które powinny znajdować się w diecie osoby cierpiącej na nadpotliwość i nieprzyjemny zapach potu. Warzywa, owoce, woda czy nabiał nie obciążają układu pokarmowego i mogą wspomagać regulację pracy gruczołów potowych. Dodatkowo powinno się unikać kofeiny oraz palenia papierosów, gdyż podnoszą one temperaturę ciała sprzyjając nadmiernemu wydzielaniu potu. W tym miejscu należy również wspomnieć o szałwii. Jej picie wspomaga zmniejszenie potliwości. Dodatkowo badanie przeprowadzone w Iranie wykazało, że dezodorant w sztyfcie zawierający wyciąg z szałwii skutecznie zmniejszył poziom nieprzyjemnego zapachu pachowego w porównaniu z grupą kontrolną. Pozbycie się nieprzyjemnego zapachu tej wydzieliny nie zawsze jest proste. Jak już wiemy czasem jest to uwarunkowane genetycznie, dlatego takim osobom zaleca się dodatkowo stosowanie blokerów wydzielania potu. Jeśli powodem intensywnego zapachu jest choroba należy regularnie przyjmować leki i przestrzegać zaleceń lekarza.
Zapamiętaj: Octowy zapach potu może występować w przypadku cukrzycy i menopauzy, w czasie której w organizmie kobiety zachodzi szereg zmian hormonalnych, w wyniku których ustają cykle miesiączkowe i przestaje ona być płodna.
Nieprzyjemny zapach potu jest niewątpliwie utrudniającą życie dolegliwością będącą przyczyną zmniejszenia jakości i częstości interakcji społecznych, a nawet może prowadzić do depresji. Warto pamiętać, że może być on również sygnałem rozwijającej się w organizmie choroby. Z tego powodu pojawienie się np. octowego czy słodkiego zapachu potu, a nawet nadmiernej potliwości jest wskazaniem do konsultacji z lekarzem.