Dieta niskobiałkowa stosowana jest w chorobach nerek i wątroby, w szczególności w niewydolności tych narządów. Stanowi część terapii tych chorób, a jej przestrzeganie jest szczególnie ważne, aby umożliwić prawidłowe leczenie i codzienne funkcjonowanie chorego. Co jeść na diecie niskobiałkowej? Jakie są jej efekty, a jakie wady?
Co to jest dieta niskobiałkowa?
Dieta niskobiałkowa charakteryzuje się niskim udziałem białka, zarówno pochodzenia zwierzęcego, jak i roślinnego. Nie jest to dieta redukcyjna (tzn. stosowana w celu obniżenia masy ciała), a powinna dostarczyć odpowiednią ilość energii do codziennego funkcjonowania – około 30-35 kcal/ kg masy ciała. Energetyczność i skład diety powinny być jednak ustalone indywidualnie z dietetykiem, ponieważ zwykle z chorobami nerek współistnieją inne choroby dietozależne.
W chorobach przebiegających z uszkodzeniem nerek lub wątroby, przemiany białka w organizmie są zaburzone, dlatego należy ograniczyć ilość tego składnika w diecie. Udział białka powinien być ustalony indywidualnie według tolerancji, jednak zwykle jest to nie więcej niż 0,6-0,7g białka / kg masy ciała (około 40-60g na dzień). W zaawansowanych przypadkach ilość tę obniża się do nawet 20-30g.
Co jeść na diecie niskobiałkowej?
Na diecie niskobiałkowej można spożywać bardzo niewielkie ilości produktów białkowych, takich jak mięso, ryby (do 50-80g na posiłek), nabiał, czy strączki. Zaleca się, aby przynajmniej połowa białka była pochodzenia zwierzęcego oraz aby porcje produktu białkowego rozdzielać na trzy główne posiłki.
Czy wiesz że: stosowanie diety niskobiałkowej nie wyklucza jedzenia na mieście czy spotkań z rodziną i znajomymi przy stole? Wystarczy w takich sytuacjach wybrać dania bez dodatku mięsnego (np. makaron z pesto lub aglio e olio - z oliwą i czosnkiem), a z przekąsek - pieczone frytki z ziemniaków lub batatów czy warzywne słupki z pomidorową salsą lub guacamole.
Podstawowym składnikiem diety niskobiałkowej są węglowodany. Powinny stanowić 60-65% energetyczności diety, czyli średnio ok. 300-350 g. Ich źródła to zboża (kasze, ryże, ziemniaki, płatki owsiane, mąka, pieczywo), warzywa, owoce oraz nasiona roślin strączkowych (fasola, soczewica, groch, ciecierzyca, soja). Należy jednak ograniczać spożycie makaronów, kaszy gryczanej, mąki pszennej lub żytniej, pieczywa i produktów strączkowych, ponieważ zawierają relatywnie dużo białka (dla przykładu makaron to około 10-15 g białka w 100 g suchego produktu, podczas gdy biały ryż 7 g). Jeśli to możliwe, należy stosować produkty na bazie skrobi ziemniaczanej.
W diecie niskobiałkowej ogranicza się również spożycie tłuszczów, szczególnie w przypadku chorób wątroby do 25% energii (około 50-60 g na dobę). Należy korzystać z niewielkich ilości tłuszczów roślinnych (olej rzepakowy, lniany), tłustych ryb (łosoś, makrela, śledź), orzechów (włoskie, migdały) czy pestek (dyni, słonecznika, siemię lniane świeżo mielone) – w sumie ok. 3-4 łyżek dziennie. Ogranicza się natomiast tłuszcze zwierzęce, jak smalec, masło, śmietana czy tłuste czerwone mięso.
Zapamiętaj: Dieta niskobiałkowa zalecana jest tylko ze wskazań lekarza.
Stosując tę dietę warto korzystać ze specjalnych produktów niskobiałkowych – pieczywa czy makaronów, które można znaleźć w dużych sklepach, aptekach oraz w sklepach internetowych. W przypadku niewydolności nerek należy ograniczyć w posiłkach sód. Jego głównym źródłem jest sól kuchenna, dlatego posiłki doprawia się ziołami, a w przypadku gotowych produktów – wybiera te o niskiej zawartości sodu. Dodatkowo, w zaawansowanych stadiach choroby należy również ograniczyć potas. Źródłem potasu są głównie owoce i warzywa. Zaleca się więc gotowanie tych produktów, najlepiej z wymianą wody w trakcie.
W przypadku niewydolności nerek, mocno ograniczone jest wytwarzanie aktywnej formy witaminy D. Dlatego wszystkim chorym zaleca się suplementację tej witaminy w ilości 800-2000 IU całorocznie. Ze względu na niskie spożycie mięsa, które jest bogatym źródłem żelaza, należy kontrolować stężenie tego pierwiastka we krwi i, w razie potrzeby, na zalecenie lekarza, wprowadzić suplementację.
Dla kogo przeznaczona jest dieta niskobiałkowa?
Dietę niskobiałkową stosuje się w chorobach (zwykle niewydolności) nerek i wątroby. Dietę wprowadza się na zalecenie lekarza. Ponieważ dieta jest trudna w prawidłowym zbilansowaniu, nie należy przeprowadzać jej na własną rękę. Warto skonsultować się z dietetykiem, który dopasuje sposób żywienia do wszystkich współistniejących chorób i upodobań smakowych. Diety nie należy stosować samodzielnie, szczególnie w ciąży i podczas karmienia piersią.
Przykładowy jadłospis diety niskobiałkowej
Jadłospis o łącznej energetyczności 2000 kcal, dla osoby dorosłej, o umiarkowanej aktywności.
| śniadanie | jajko na miękko (1 szt.) z 3 kromkami pieczywa niskobiałkowego (120 g) i talerzem warzyw (dowolna sałata, ½ papryki, mały ogórek, sok z cytryny, 10g oliwy, zioła) | 487 kcal |
| II śniadanie | koktajl na mleku ryżowym (200g) z bananem (1 szt., 120g), malinami (100g), siemieniem lnianym (5g) i kakao (10g) | 342 kcal |
| obiad | dorsz (75g) z ziemniakami (300g) i warzywami na parze (200g), polanymi olejem lnianym (10g) | 437 kcal |
| podwieczorek | gruszka (1 szt., 130g), orzechy włoskie (20g) | 205 kcal |
| kolacja | ryż gotowany w wodzie (75g), polany jogurtem naturalnym (50g), duszonym na wodzie jabłkiem (1 duże), z dodatkiem miodu (10g), posypany cynamonem (łyżeczka) i nasionami chia (5g) | 480 kcal |
Wady diety niskobiałkowej
Dieta niskobiałkowa bywa trudna do przeprowadzenia, gdyż ogranicza spożywanie takich produktów jak mięso, ryby czy nabiał. Należy również zwracać uwagę na zawartość białka w produktach zbożowych, jak strączki, fasola, makarony czy pieczywo. Często wymagane jest spożywanie specjalnie przygotowanych produktów oznaczonych jako “niskobiałkowe”.
Efekty diety niskobiałkowej
Prawidłowo prowadzona dieta niskobiałkowa umożliwia leczenie niewydolności nerek i wątroby. Zapobiega wytwarzaniu toksycznych dla organizmu produktów przemiany białek, a więc odciąża pracę uszkodzonych narządów. Dzięki niej choroba może nie postępować. Odpowiednio zbilansowana dieta zapewnia też dobry stan odżywienia organizmu i umożliwia regenerację w chorobie.
Warto pamiętać, że dieta niskobiałkowa nie jest dietą do stosowania w celu redukcji masy ciała. W trakcie odchudzania należy zadbać o wręcz większą podaż białka, aby nie doprowadzić do wyniszczenia organizmu. Opisany w artykule sposób żywienia wykorzystywany jest w chorobach nerek i wątroby i stanowi niezbędny element leczenia. Dietę tę należy przeprowadzać na zalecenie lekarza oraz pod opieką dietetyka.