Jarmuż jest rośliną, która swoim wyglądem z pewnością przyciąga wzrok konsumenta. Długie, zielone i silnie pomarszczone liście wskazywać by mogły, że jest to jedynie okaz ozdobny. Do niedawna wykorzystywanie jarmużu w kuchni nie było aż tak rozpowszechniane, obecnie natomiast zauważyć można jego komercjalizację, wiążącą się z ekstensywnym wzrostem jego spożycia. Ze względu na walory smakowe tej rośliny o wiele częściej sięgali po nią mieszkańcy Skandynawii aniżeli Polski. Aktualnie nawet i Polacy coraz chętniej zaczynają korzystać z tego rozwiązania. W związku z tym rodzi się pytanie, czy jarmuż rzeczywiście może być określany prawdziwym odkryciem o niezwykłych właściwościach?
Co to jest jarmuż?
Jarmuż to zielonolistna roślina dwuletnia, która należy do rodziny kapustowatych (łac. Brassicaceae). Powszechnie jest on uprawiany w Europie Środkowej i Północnej oraz Ameryce Północnej. W ostatnich czasach zdobył popularność jako warzywo zaliczane do żywności funkcjonalnej ze względu na bogactwo związków biologicznie czynnych, wykazujących korzystny wpływ na zdrowie człowieka. Szczególnym zainteresowaniem obdarzyli go autorzy badań naukowych, którzy to zapragnęli poznać jak najwięcej właściwości jarmużu oraz jego potencjalną rolę w przeciwdziałaniu, a także leczeniu różnych chorób. Każdemu z nas kojarzyć może się z zielonymi koktajlami określanymi jako „bomby witaminowe”, alternatywą dla słonych przekąsek oraz idealnym kolorystycznym uzupełnieniem posiłku. Niezaprzeczalnie, jarmuż jest rośliną ciekawą i ze względu na profil składników odżywczych, jak i zarówno szereg jego zastosowań w naszej kuchni.
Jarmuż – właściwości odżywcze
Cechą charakterystyczną warzyw z rodziny kapustowatych jest fakt, że są one niskokaloryczne (jarmuż zawiera 49 kcal/100g), dzięki czemu z powodzeniem mogą się sprawdzić podczas stosowania diety redukcyjnej. Najbardziej charakterystyczną cechą tej rośliny jest bogactwo przeciwutleniaczy, które hamują proces utleniania w komórkach zmniejszając ryzyko chorób uznawanych za żywieniowozależne. W 100g jarmużu odnotowuje się większą zawartość witaminy C będącej głównym przeciwutleniaczem w nim zawartym oraz witaminy K niż wynosi ich zalecana dzienna norma spożycia. Oprócz tego warzywo to jest bogatym źródłem prowitaminy A, błonnika pokarmowego oraz mikroelementów (żelaza, cynku, manganu), a także makroelementów (tu szczególnie można wymienić wapń oraz magnez). Jarmuż wykazuje większe stężenie flawonoidów niż inne popularne warzywa takie jak cebula, fasolka szparagowa, brokuły czy też por. Co więcej, obfituje on również w glukozynolany, które podobnie jak inne wspomniane związki wykazują działanie prozdrowotne. Niestety, w jarmużu także doszukać się można składników określanych jako antyodżywcze. Są to przede wszystkim szczawiany, fityniany, goitrogeny oraz garbniki. Mogą one zmniejszać wchłanianie istotnych dla nas składników odżywczych, jak chociażby wapnia, magnezu, jodu i żelaza. Gotowanie jarmużu może jednak niwelować ich niekorzystne działanie na organizm.
Jarmuż – właściwości lecznicze
Wspomniane wyżej składniki zawarte w jarmużu niezaprzeczalnie wywierają konkretny wpływ na organizm w sytuacji, gdy dostarczane są w odpowiedniej ilości. Wykazano, że sok z jarmużu może znacznie wpłynąć na poprawę naszego profilu lipidowego, w szczególności na zwiększanie stężenia cholesterolu HDL, uznawanego za ten „dobry” oraz obniżanie frakcji LDL, której zbyt wysoki poziom może przynosić negatywne skutki. Oprócz pozytywnego wpływu na układ sercowo – naczyniowy zauważa się także efekty jego spożycia w postaci zapobiegania stresowi oksydacyjnemu (między innymi ze względu na wysoką zawartość przeciwutleniaczy), wpływając tym samym na hamowanie rozwoju miażdżycy. Kolejnymi aspektami wynikającymi z właściwości jarmużu jest stymulowanie układu odpornościowego, zmniejszanie kancerogenezy (ryzyka powstawania nowotworów), a także hamowanie już zainicjowanej zmiany nowotworowej i rozprzestrzenianie się komórek rakowych. Rolę tutaj odgrywają związki zwane glukozynolanami, znajdujące się w warzywach kapustnych, które to właśnie odpowiadają za neutralizowanie czynników kancerogennych oraz mutagennych.
Czy jarmuż jest zdrowy?
Zdecydowanie warto jest włączyć jarmuż do diety, szczególnie przez osoby ze stwierdzonymi chorobami układu krążenia, chociażby dyslipidemią, hipercholesterolemią oraz miażdżycą. Warto również spożywać go w celu prewencji chorób określanych jako żywieniowozależne. Ze względu na bogactwo substancji aktywnych w jarmużu zauważa się potencjał w zmniejszeniu wskaźnika otyłości wśród ludzi oraz poziomu śmiertelności związanej z występowaniem chorób niezakaźnych. Zaznacza się jednak konieczność dalszego badania wpływu danego warzywa na poszczególne jednostki chorobowe. Jarmużu jedynie powinny unikać osoby z chorobami tarczycy oraz kamicą nerkową, ze względu na występujące w nim substancje antyodżywcze.
Jak przyrządzić jarmuż?
Jarmuż daje nam wiele możliwości na przygotowanie dań z jego udziałem. Jednym z przykładów są koktajle tworzone w połączeniu z innymi warzywami oraz owocami. Najprostszy koktajl można przygotować z użyciem garści liści jarmużu, banana, jabłka oraz mleka. Wszystkie składniki wystarczy jedynie zmiksować. Jarmuż w postaci surowej można wykorzystać także do różnego rodzaju surówek oraz sałatek. Wystarczy jego porwane liście wymieszać z ulubionymi warzywami i całość polać sosem sałatkowym. Warzywo to kojarzyć może się z przekąską w postaci lekkostrawnych chipsów. Jest to świetna alternatywa dla osób przyzwyczajonych do wieczornego przegryzania jedzenia. Przygotowanie ich polega na wymieszaniu liści jarmużu z solą oraz oliwą z oliwek, ułożeniu na blaszce oraz pieczeniu przez około 10 minut w temperaturze 180 stopni. Warto także oprócz soli użyć innych przypraw, jak papryka słodka i czosnek granulowany. Jarmuż poleca się również jako dodatek do różnego rodzaju zup, sosów i gulaszów, podobnie jak w przypadku szpinaku, najlepiej po przeprowadzeniu krótkiego blanszowania.
Zapamiętaj: Jarmuż to zielonolistna roślina dwuletnia, która należy do rodziny kapustowatych (łac. Brassicaceae). Powszechnie jest on uprawiany w Europie Środkowej i Północnej oraz Ameryce Północnej.
Jarmuż w ciąży
Określenie superżywności w przypadku jarmużu odnosi się także do zalet wynikających z jego spożycia u kobiet będących w ciąży. Stan fizjologiczny, jakim jest ciąża wiązać się może z występowaniem ciążowej anemii, zjawiska dość powszechnego, wynikającego z niedoboru żelaza. Jarmuż znany jest z wysokiej jak na warzywo ilości żelaza, z tego względu warto rozważyć włączenie go do diety. Pozostając w temacie krwi, kolejną jego zaletą szczególną dla kobiet w ciąży jest znacząca zawartość witaminy K, odpowiadającej za prawidłowe krzepnięcie krwi, której prawidłowy poziom jest ważny również dla noworodka ze względu na udział w procesie tworzenia kości.
Jarmuż dla dzieci
Dziecko może spożywać jarmuż już po ukończeniu 8 miesiąca życia. Zaleca się jego spożycie przez dzieci głównie ze względu na bardzo wartościowy skład pod kątem zawartości witamin, minerałów oraz substancji biologicznie czynnych jak chociażby przeciwutleniacze. Jarmuż zawiera także więcej wapnia niż mleko, dlatego będzie idealnym uzupełnieniem diety dziecka już od najmłodszych lat. Szczególnie istotne będzie jego spożycie w sezonie infekcji, ze względu na działanie przeciwzapalne oraz przeciwalergiczne.
Czy wiesz że: jarmuż zajął 15 miejsce wśród 47 warzyw i owoców określanych jako potęgi zdrowotne (najsilniej związane z prewencją chorób przewlekłych) w rankingu stworzonym przez Centers for Disease Control?
Nie da się zaprzeczyć temu, że jarmuż jest warzywem wysoce wartościowym i ciekawym pod względem korzyści, jakie może przynieść włączenie go do codziennej diety. W związku z tym coraz powszechniejsze jego spożycie wydaje się być zjawiskiem pozytywnym. Kolejną zaletą opowiadającą się za zwiększeniem jego udziału w naszym sposobie odżywiania jest także jego łatwa dostępność. Jako warzywo będące odmianą kapusty warzywnej ma predyspozycje do rośnięcia na prawie każdym rodzaju gleby, dodatkowo ze względu na odporność na mroźne temperatury jest dostępny praktycznie cały rok.