Zdrowy układ odpornościowy pozwala na produkowanie przeciwciał, które niszczą obce komórki w naszym organizmie. Jednak u osób z zaburzeniami autoimmunologicznymi ma on tendencję do wytwarzania przeciwciał, które zamiast zwalczać infekcje, atakują zdrowe komórki i tkanki. Może to skutkować pojawieniem się wielu objawów, w tym bólu stawów, dolegliwości bólowych brzucha czy biegunki. Uważa się, że w ich złagodzeniu oprócz oczywiście właściwej terapii choroby może pomóc tak zwany protokół autoimmunologiczny. Co to jest i jakie są jego zasady?
Co to jest protokół autoimmunologiczny?
Protokół autoimmunologiczny (ang. Autoimmune Protocol, AIP) to restrykcyjny plan diety opierający się na założeniu, że niektóre pokarmy wywołują stany zapalne w jelitach, które uważa się za związane z rozwojem chorób autoimmunologicznych. Z tego powodu eliminuje on produkty, które mogą wywołać odpowiedź immunologiczną, są szkodliwe dla jelit i prowadzą do rozregulowania działania hormonów. Uważa się, że dieta ta ma dobry wpływ na układ odpornościowy i błonę śluzową jelit, wpływając jednocześnie hamująco na rozwój chorób zapalnych. W protokole autoimmunologicznym posiłki składają się z pełnowartościowych produktów.
Dla kogo protokół autoimmunologiczny?
Protokół autoimmunologiczny jest to rodzaj diety skierowanej do osób cierpiących na choroby autoimmunologiczne np. reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty układowy, nieswoiste zapalenia jelit, cukrzycę typu 1, celiakię, reumatoidalne zapalenie stawów czy choroba Hashimoto. Należy jednak pamiętać, że nie jest to sposób leczenia tych schorzeń. Po rozpoznaniu choroby autoimmunologicznej powinno się regularnie konsultować z lekarzem i stosować zalecone leki.
Czy wiesz że: w 2019 roku naukowcy z USA przeprowadzili badanie w grupie 16 kobiet z zapaleniem tarczycy Hashimoto, czyli chorobą autoimmunologiczną atakującą tarczycę? Stosowanie diety AIP przez 10 tygodni spowodowało, że stan zapalny i objawy chorobowe zmniejszyły się odpowiednio o 29% i 68%.
Wiele osób, które stosowały dietę AIP, zgłasza poprawę samopoczucia, a także zmniejszenie typowych objawów zaburzeń autoimmunologicznych, takich jak zmęczenie i ból brzucha czy stawów. Chociaż badania nad tą dietą są obiecujące, to nadal jest ich za mało, aby jednoznacznie stwierdzić, że redukuje ona stan zapalny i symptomy niektórych chorób wynikających z autoagresji.
Zasady stosowania protokołu autoimmunologicznego
Dieta AIP w początkowej fazie koncentruje się na eliminacji pokarmów i leków, które uważa się za wywołujące zapalenie jelit. Podczas tej fazy całkowicie unika się między innymi zbóż, roślin strączkowych, psiankowatych, nabiału, jajek, kawy, alkoholu, orzechów i nasion, rafinowanych/przetworzonych cukrów, olei, dodatków do żywności. oraz niektórych leków np. niesteroidowych leków przeciwzapalnych (np. ibuprofenu). Długość fazy eliminacyjnej jest różna, ponieważ zwykle utrzymuje się ją, dopóki osoba nie odczuje zauważalnego zmniejszenia objawów. Przeciętnie trwa około 30–90 dni, ale niektórzy mogą zauważyć poprawę już w ciągu pierwszych 3 tygodni.
Po fazie eliminacji następuje faza reintrodukcji, czyli unikane poprzednio pokarmy są stopniowo wprowadzane do diety, pojedynczo, w zależności od tolerancji danej osoby. Celem tej fazy jest zidentyfikowanie, które produkty żywnościowe przyczyniają się do pojawienia się objawów i ponowne wprowadzenie wszystkich pokarmów, które ich nie wywołują. Pozwala to na poznanie najszerszej różnorodności diety, jaką dana osoba może tolerować. Pokarmy powinny być wprowadzane pojedynczo, odczekując 5–7 dni przed ponownym wprowadzeniem innego pokarmu. Daje to osobie wystarczająco dużo czasu, aby zauważyć, czy dany składnik diety wywołuje objawy.
Protokół autoimmunologiczny – lista produktów wskazanych
● Warzywa z wyjątkiem warzyw psiankowatych i alg, których należy unikać;
● Świeże owoce: różnorodność świeżych owoców, z umiarem;
● Mięso np. dziczyzna, ryby, owoce morza, podroby i drób;
● Sfermentowana żywność bogata w probiotyki: kapusta kiszona, pikle i kefir kokosowy; można również spożywać suplementy probiotyczne;
● Minimalnie przetworzone oleje roślinne: oliwa z oliwek, olej z awokado lub olej kokosowy;
● Zioła i przyprawy: o ile nie pochodzą z nasion;
● Octy: balsamiczny, jabłkowy i ocet winny, jeśli nie zawierają dodatku cukrów;
● Słodziki naturalne: syrop klonowy i miód, z umiarem;
● Niektóre herbaty: zielona i czarna herbata przy średnim spożyciu do 3-4 filiżanek dziennie;
● Rosół z kości.
Protokół autoimmunologiczny – lista produktów zakazanych
- Zboża: ryż, pszenica, owies, jęczmień, żyto itp., a także produkty z nich pochodzące, takie jak makaron, chleb i płatki śniadaniowe;
- Rośliny strączkowe np. soczewica, fasola, groch, orzeszki ziemne;
- Warzywa psiankowate np. ziemniaki, bakłażany, papryka, pomidory;
- Jajka;
- Nabiał: mleko krowie, kozie lub owcze, a także produkty z nich pochodzące takie jak śmietana, ser czy masło;
- Wszystkie orzechy i nasiona oraz żywność z nich pochodząca, taka jak mąka, masło lub oleje,
- Przyprawy na bazie kakao i nasion, takie jak kolendra, kminek, anyż, koper włoski, kozieradka, musztarda i gałka muszkatołowa;
- Niektóre napoje: alkohol i kawa;
- Przetworzone oleje roślinne;
- Cukry rafinowane lub przetworzone: cukier trzcinowy lub buraczany, syrop kukurydziany, syrop z brązowego ryżu i syrop ze słodu jęczmiennego; zakaz spożywania obejmuje również słodycze, napoje gazowane, mrożone desery i czekoladę, które mogą zawierać te składniki;
- Dodatki do żywności i sztuczne słodziki: tłuszcze trans, barwniki spożywcze, emulgatory i zagęstniki, a także sztuczne słodziki, takie jak stewia, mannitol i ksylitol;
- Niektóre protokoły AIP zalecają ponadto unikanie podczas fazy eliminacji owoców — zarówno świeżych, jak i suszonych.
Czy protokół autoimmunologiczny jest bezpieczny?
Ważne jest, aby zrozumieć, że długotrwałe stosowanie protokołu autoimmunologicznego może skutkować niedoborami składników odżywczych, które mogą prowadzić do innych powikłań. Osoba, która ma zalecenia od lekarza dotyczące wprowadzenia diety, powinna udać się do dietetyka w celu ułożenia indywidualnego planu żywienia. Będzie on wtedy idealnie dostosowany do potrzeb organizmu oraz do aktualnych wyników badań laboratoryjnych. Dzięki temu pacjent uniknie złego samopoczucia związanego z niedostarczeniem wszystkich niezbędnych składników pokarmowych.
Zapamiętaj: Protokół autoimmunologiczny jest to rodzaj diety skierowanej do osób cierpiących na choroby autoimmunologiczne np. reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty układowy, nieswoiste zapalenia jelit, cukrzycę typu 1, celiakię, reumatoidalne zapalenie stawów czy choroba Hashimoto.
Chociaż badania dotyczące protokołu autoimmunologicznego są obiecujące, to pozostają niewielkie i nieliczne. Ponadto do tej pory przeprowadzono je tylko na małej grupie osób z zaburzeniami autoimmunologicznymi. Z tego powodu potrzebne są dalsze badania, aby jednoznacznie potwierdzić właściwości tej diety. Warto również pamiętać, że jest to dieta eliminacyjna. W celu upewnienia się, że na wszystkich jej etapach niezbędne składniki pokarmowe są dostarczane w wystarczającej ilości do organizmu, najlepiej jest zasięgnąć porady wykwalifikowanego pracownika ochrony zdrowia.