Macica jest żeńskim narządem rozrodczym pełniącym bardzo ważne funkcje w organizmie kobiety. To w niej fizjologicznie dochodzi do implantacji zarodka. Jej budowa pozwala na rozwój i utrzymanie ciąży. Na zdolność poczęcia dziecka ma wpływ wiele czynników, m.in. budowa macicy. Niestety, wszelkie nieprawidłowości dotyczące jej anatomii mogą zaburzać procesy zagnieżdżenia się zarodka i uniemożliwić prawidłowy rozwój płodu. Jednym z nich jest obecność zrostów wewnątrzmacicznych, co w medycynie określane jest zespołem Ashermana. W jaki sposób można to wyleczyć?
Co to jest Zespół Ashermana?
Zespół Ashermana jest to rzadka, nabyta choroba macicy charakteryzująca się obecnością zrostów wewnątrzmacicznych. Związana jest z przebytym zabiegiem łyżeczkowania, czyli oczyszczania jamy macicy lub operacji wewnątrzmacicznej, podczas których może dojść do uszkodzenia narządu i powstania tkanki bliznowatej. Zaawansowanie zespołu Ashermana określone jest przez zakres zrostów, który może być łagodny, umiarkowany lub ciężki.
Objawy zespołu Ashermana
U pacjentek z zespołem Ashermana objawem, który może zasugerować obecność zrostów w macicy, są zaburzenia miesiączkowania. Miesiączki są wtedy skąpe lub w ogóle nie występują, a w okresie, kiedy można się jej spodziewać, pojawia się silny ból w podbrzuszu. Ból może wskazywać, że podczas cyklu dochodzi do narastania endometrium, czyli błony śluzowej macicy, ale przepływ krwi menstruacyjnej jest utrudniony z powodu zrostów w pobliżu ujścia wewnętrznego szyjki macicy lub w jej świetle. Co ciekawe, niektóre kobiety nie zauważają żadnych zmian w krwawieniach miesiączkowych. Zależy to od tego, jaką powierzchnię wnętrza jamy macicy objęły zrosty. Zespół Ashermana może objawiać się również jako nawracające poronienia i bezpłodność z powodu nabytej tkanki bliznowatej, wadliwego endometrium i jego słabego unaczynienia.
Nasilenie zrostów wewnątrzmacicznych w zespole Ashermana może wahać się od całkowitego zarośnięcia jamy do minimalnych zrostów na jej brzegach. Często jama macicy jest zmniejszona. Zrosty różnią się znacznie pod względem gęstości i wielkości oraz mogą im towarzyszyć obszary stwardnienia endometrium. Zespół Ashermana jest uważany za rzadką chorobę, po części dlatego, że może być trudny do zdiagnozowania. Objawy nie są specyficzne, dlatego też choroba ta może pozostać nierozpoznana u kobiet, które nie próbują zajść w ciążę.
Czy wiesz że: zespół Ashermana może wystąpić nawet u 30% kobiet poddawanych zabiegowi łyżeczkowania macicy po poronieniu samoistnym?
Chociaż ryzyko raka endometrium u kobiet z zespołem Ashermana może być mniejsze niż w populacji ogólnej, istnieje prawdopodobieństwo jego rozwoju. Jest to spowodowane tym, że objawy często występujące u tych kobiet np. nieprawidłowe krwawienie czy pogrubienie błony śluzowej macicy mogą zostać przeoczone ze względu na bliznowacenie. Z tego powodu ważne jest, aby kobiety te regularnie chodziły do lekarza ginekologa, który oceni za pomocą USG endometrium zachodzące w nim zmiany. Co więcej, zespół Ashermana może powodować komplikacje położnicze, takie jak poród przedwczesny czy niska masa urodzeniowa noworodka.
Przyczyny zespołu Ashermana
Największym czynnikiem ryzyka wystąpienia zespołu Ashermana jest uraz endometrium. Z tego powodu występuje on głównie po zabiegu łyżeczkowania macicy, który wykonuje się w celu oczyszczenia jej jamy w wyniku niecałkowitego poronienia lub zatrzymanego łożyska po porodzie. Takie uszkodzenie wyściółki macicy wywołuje stan zapalny, w wyniku którego tworzą się blizny i pasma łącznotkankowe. Sprawia to, że ściany tego narządu sklejają się ze sobą. Co więcej, w przypadku nieprawidłowości w rozwoju łożyska (np. w zbyt głęboko wrastających się kosmkach łożyska do macicy) istnieje większe ryzyko rozwoju zespołu Ashermana, ponieważ przylega ono do głębszych warstw macicy i staje się trudniejsze do usunięcia. W tym przypadku częstość występowania tej choroby może sięgać nawet 23,4% u pacjentek poddawanych zabiegom łyżeczkowania od dwóch do czterech tygodni po porodzie drogami natury.
Zapamiętaj: Zespół Ashermana może mieć wpływ zarówno na płodność, jak i na pojawienie się zaburzeń miesiączkowania.
Zrosty wewnątrzmaciczne rzadziej tworzą się w wyniku łyżeczkowania niezwiązanego z porodem z powodu nadmiernego krwawienia, pobraniu próbki w kierunku raka endometrium lub usunięciu polipów endometrium. Może również wystąpić po operacji usunięcia mięśniaków macicy.
Diagnostyka zespołu Ashermana
W diagnostyce zespołu Ashermana dużą rolę odgrywa rozmowa z pacjentką. Chorobę tą sugeruje historia urazów macicy (łyżeczkowanie), zaburzenia miesiączkowania czy niezdolność do poczęcia dziecka. Ostateczną diagnozę zapewnia histeroskopia, która polega na umieszczeniu histeroskopu w jamie macicy i jej wizualizację. Jest to procedura wykonywana w znieczuleniu. Dzięki niej można zobaczyć rozległość zrostów, a także ocenić endometrium, czyli błonę śluzową macicy. Co więcej, histeroskopia umożliwia jednoczesne leczenie tej choroby.
Obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego (MRI) może być pomocne jako dodatkowe narzędzie diagnostyczne, zwłaszcza gdy zrosty obejmują szyjkę macicy. W rozpoznaniu zespołu Ashermana pomocne jest również wykonanie histerosalpingografii, która polega na wprowadzeniu do wnętrza macicy kontrastu, a następnie zdjęć RTG, dzięki czemu można ocenić drożność, obecność zrostów i kształt tego narządu. Zespół Ashermana występuje u 1,5% kobiet ocenianych za pomocą tego badania pod kątem niepłodności i aż od 5 do 39% kobiet z nawracającymi poronieniami. Warto dodać, że zespół Ashermana zwykle jest niewykrywalny podczas rutynowych badań lub procedur diagnostycznych, takich jak badanie ultrasonograficzne. Stwarza to dodatkowy problem w szybszym rozpoznaniu.
Leczenie zespołu Ashermana
Leczenie zespołu Ashermana zwykle ma charakter chirurgiczny i polega na próbie przywrócenia rozmiaru i kształtu jamy macicy. Dzięki temu macica odzyskuje normalne funkcje rozrodcze. Podczas zabiegu wprowadza się do niej histeroskop, a zrosty przecina się przy użyciu technik mechanicznych, elektrycznych lub termicznych. Odnotowano, że odsetek udanej odbudowy anatomicznej podczas pierwszego zabiegu waha się od 57,8% do 97,8%. Niestety u niektórych pacjentek zrosty wewnątrzmaciczne mogą nawrócić. W celu zapobiegnięciu ich ponownego utworzenia się można zastosować np. wkładkę wewnątrzmaciczną. Pozwala to na utrzymanie powierzchni macicy oddzielonych podczas początkowej fazy gojenia i zmniejsza ryzyko ponownego ich przylegania. Efekt operacji powinno się ocenić jeden lub dwa miesiące po operacji, ponieważ całkowite ustąpienie zrostów nie zawsze jest możliwe przy pojedynczym zabiegu.
Jak już wiemy zespół Ashermana może mieć wpływ zarówno na płodność, jak i na pojawienie się zaburzeń miesiączkowania. W przypadku zauważenia niepokojących objawów ważne jest, aby zgłosić się do lekarza. Warto zaznaczyć, że choroba ta nie stanowi zagrożenia dla życia, a postępowanie chirurgiczne zapewnia korzystne wyniki w zakresie płodności i często skutecznie przywraca miesiączkę.