Osobowość oraz występujące w jej obrębie zaburzenia to bardzo złożony aspekt życia psychicznego człowieka. Nie ulega wątpliwości to, że niektóre osoby funkcjonują w inny, odmienny sposób, przez co czują się niedostosowane i nieakceptowane przez resztę społeczeństwa. Zaburzenia osobowości objawiają się jako głęboko zakorzenione sposoby reagowania i funkcjonowania, występujące w różnych sytuacjach społecznych i osobistych. Ich cechą wspólną jest to, że znacznie różnią się od tych, które są akceptowane i oczekiwane w danym kręgu kulturowym. Co warto wiedzieć o tzw. osobowości zależnej?
Czym jest osobowość zależna?
Należy ona do tzw. specyficznych zaburzeń osobowości, które nie są bezpośrednim następstwem choroby, urazu czy innego uszkodzenia mózgu ani innego zaburzenia psychicznego. Zaburzenia te są związane z odczuwaniem znacznej przykrości osobistej i zerwaniem więzi międzyludzkich. Pojawiają się już w okresie dzieciństwa lub dojrzewania i utrzymują także w wieku dorosłym. Słowami doskonale charakteryzującymi osoby z tym zaburzeniem są: “Chroń mnie i opiekuj się mną”.
Osobowość zależna – objawy
Głównymi objawami są:
- przesadne podporządkowywanie się innym;
- nadmierna potrzeba bycia pod czyjąś opieką;
- silny lęk przed utratą wsparcia i opieki;
- nadmierne przywiązywanie się w relacjach;
- nieumiejętność samodzielnego podejmowania decyzji z powodu braku inicjatywy i samodzielności.
Osoby z zależnym zaburzeniem osobowości przejawiają silną potrzebę otrzymywania opieki, szukają osób, na których będą mogły się oprzeć i obarczyć ich częścią odpowiedzialności za podejmowanie decyzji oraz problemy życia codziennego. W swoim życiu potrzebują wzorców, autorytetów oraz osób starszych, na których doświadczeniu mogłyby polegać. Bez stałej obecności drugiej osoby czują się bezradnie, nieswojo i jak najszybciej próbują nawiązać relację. Z obawy przed utratą opieki i poczucia bezpieczeństwa, bardzo niechętnie zdobywają nowe kwalifikacje np. podejmują studia. W pracy osoby te obejmują jak najmniej wymagające stanowiska, by nie ponosić zbyt dużej odpowiedzialności.
W wieku nastoletnim to zaburzenie osobowości może się objawiać jako niemożność decydowania o własnym ubiorze, czy wyborze kolegów do zabawy. Charakterystyczny jest brak związanego z tym okresem życia “młodzieńczego buntu”.
Zapamiętaj: Im wcześniej rozpoczęty proces leczenia, tym większe szanse na wyleczenie. Schematy zachowań nie są jeszcze tak bardzo utrwalone i możliwa jest ich zmiana.
Zaburzenie osobowości zależnej charakteryzuje się także nadmiernym przywiązywaniem wagi do relacji międzyludzkich i chęcią podtrzymywania ich za wszelką cenę. Pacjenci z tym zaburzeniem gotowi są zrezygnować z własnych potrzeb i marzeń, aby zaspokoić pragnienia innych osób i uniknąć konfliktów. Są w stanie tolerować złe traktowanie, a nawet przemoc fizyczną, w zamian za uwagę. Często padają ofiarami przemocy i nadużyć o różnych charakterze. Zaobserwowane także, że kobiety z tym zaburzeniem są częściej zależne finansowo i psychicznie od swoich mężów.
Przyczyny osobowości zależnej
Nie zidentyfikowano konkretnej przyczyny odpowiedzialnej za występowanie zależnego zaburzenia osobowości. W patogenezie biorą udział zarówno czynniki środowiskowe, jak i genetyczne. Przez przodków przekazywane są cechy wyjściowe i stałe, a to czy będą wzmacniane i rozwijane, zależy od czynników środowiskowych np. sposobu wychowania, możliwości finansowych, umiejętności radzenia sobie ze stresem. Udowodniono, że separacja w dzieciństwie spowodowana brakiem rodzica lub izolacja od rodziny z powodu przewlekłej choroby rodzica, sprzyja rozwojowi osobowości zależnej.
Leczenie zależnego zaburzenia osobowości
Pacjenci zazwyczaj szukają specjalistycznej pomocy dopiero w sytuacji kryzysowej, np. w momencie utraty osoby wspierającej, po utracie pracy i przy braku poczucia bezpieczeństwa. Często głównym problemem, z jakim się zgłaszają jest obniżony nastrój, a także lęk i zaburzenia snu.
Czy wiesz że: w ciągu życia zaburzenia osobowości dotykają od 10 do 13% populacji? Osobowość zależna jest jednym z najczęstszych zaburzeń, stanowiąc aż 2-4%.
W leczeniu zaburzeń osobowości farmakoterapia nie daje zadowalających efektów. Psychoterapia jest jedynym przyczynowym sposobem leczenia zależnego zaburzenia osobowości. Jest to forma interakcji pomiędzy pacjentem a terapeutą, “leczenie rozmową”. Ma ona na celu uświadomienie pacjentowi, z czego wynikają jego aktualne problemy oraz jak je zmodyfikować, aby w konsekwencji zmniejszyć cierpienie emocjonalne. Rezultat terapii powinien obejmować zmianę schematów zachowania oraz przeżywania, co jest procesem długotrwałym, dlatego najbardziej skuteczna jest terapia długoterminowa. Pacjent z osobowością zależną musi nauczyć się na nowo sposobu wchodzenia w relacje- jako niezależny człowiek, a nie całkowicie podporządkowany.
Najczęściej stosowaną formą terapii jest terapia indywidualna, czyli taka, w której uczestniczy jeden pacjent i terapeuta. Leczeniem zaburzeń osobowości zajmują się psychiatrzy oraz wykwalifikowani psychoterapeuci.
Osobowość zależna u mężczyzn
Osobowość zależna znacznie rzadziej diagnozowana jest u mężczyzn, niż kobiet. Mężczyźni z tym zaburzeniem często postrzegani są jako niedojrzali, niesamodzielni, “mało męscy”. Są bardzo mocno uzależnieni od swoich partnerek, które w takim związku odpowiadają za podejmowanie wszystkich decyzji. To kobieta zarabia na dom i utrzymanie, podejmując coraz więcej prac zarobkowych, bo partner unika pracy na wysokich stanowiskach ze względu na poczucie bezradności i niekompetencji. Zależność od partnerki jest tak silna, że partnerzy są w stanie tolerować złe traktowanie, a nawet przemoc ze strony kobiet, byleby utrzymać relację z osobą dominującą i nie zostać opuszczonym. Mężczyźni z zaburzeniem osobowości zależnej są szczególnie podatni na uzależnienia od substancji psychoaktywnych.
Zależne zaburzenie osobowości należy do specyficznych zaburzeń osobowości i dotyka 2-4% populacji, częściej występuje u kobiet. W jego powstawaniu uczestniczą zarówno czynniki genetyczne jaki i środowiskowe, spośród których największe znaczenie ma separacja w dzieciństwie spowodowana brakiem rodzica lub izolacja od rodziców. Najczęstszymi objawami osobowości zależnej są: nadmierne przywiązywanie się w relacjach, silny lęk przed utratą wsparcia i opieki oraz niezdolność do samodzielnego podejmowania decyzji. Podstawową formą leczenia jest psychoterapia i ma ona na celu głównie modyfikację niewłaściwych, utrwalonych schematów zachowań.