Wątroba jest największym gruczołem w ludzkim ciele. Stanowi ona kluczowy ośrodek dla wielu procesów fizjologicznych, które obejmują m. in. metabolizm składników odżywczych, regulację objętości krwi, wsparcie układu odpornościowego, przemiany lipidów oraz detoksykację. Wątroba może być narażona na różnorodne czynniki szkodliwe, w tym naturalne toksyny, zanieczyszczenia środowiska, leki, wirusy czy nieprawidłowo nagromadzone produkty przemiany metabolizmu. Dodatkowo zmiany w jej działaniu mogą wynikać z chorób genetycznych. Jedną z nich jest zespół Dubina-Johnsona.
Czym jest zespół Dubina i Johnsona?
Zespół Dubina-Johnsona to rzadka, łagodna choroba wątroby wynikająca ze zmian genetycznych. Charakteryzuje się ona nagromadzeniem bilirubiny, która jest produktem rozpadu krwinek czerwonych i w prawidłowych warunkach wydalana jest przez wątrobę do żółci. Zespół Dubina-Johnsona jest spowodowany defektem (mutacją genu) w białku transportowym odpowiedzialnym za przemieszczanie bilirubiny z krwi przez komórki wątroby do żółci, która następnie opuszcza organizm z kałem. Choroba ta najczęściej spotykana jest u Żydów. Co więcej, w populacji żydowskiej około 60% osób dotkniętych chorobą ma również zaburzenia krzepnięcia krwi. Ponadto, w Japonii stwierdzono niezwykle wysoką częstość występowania zespołu Dubina-Johnsona na odizolowanym obszarze, gdzie był wysoki wskaźnik małżeństw pomiędzy krewnymi. W większości przypadków zespół Dubina-Johnsona występuje w drugiej dekadzie życia, rzadko może wystąpić u niemowlęcia. Co ciekawe może pojawić się u obu płci, ale ma wcześniejszy początek u mężczyzn. Zespół Dubina-Johnsona jest stanem łagodnym, a oczekiwana długość życia wśród pacjentów jest porównywalna do osób zdrowych.
Objawy zespołu Dubina i Johnsona
U większości pacjentów, u których zdiagnozowano zespół Dubina i Johnsona nie występują żadne objawy. Rzadko może pojawić się łagodna żółtaczka, z towarzyszącym osłabieniem i bólami w nadbrzuszu oraz gorączka. Warto wiedzieć, że świąd, zwykle kojarzony z podwyższonym poziomem bilirubiny, nie jest typowym symptomem zespołu Dubina-Johnsona. U niektórych pacjentów występuje również powiększenie wątroby i śledziony. Ciekawy jest fakt, że żółtaczkę mogą nasilać doustne środki antykoncepcyjne, spożywanie alkoholu, ciąża oraz choroby współistniejące np. infekcje.
Przyczyny zespołu Dubina i Johnsona
Zespół Dubina-Johnsona jest spowodowany zmianami w genie ABCC2, który zawiera instrukcje do wytwarzania białka MRP2 transportującego między innymi bilirubinę z komórek wątroby do żółci. Płyn ten służy do trawienia tłuszczy i jest magazynowany w pęcherzyku żółciowym. Bilirubina jest wytwarzana podczas rozpadu starych czerwonych krwinek i ma pomarańczowo-żółty odcień. W przypadku mutacji genu ABCC2 białko transportowe będzie nadal wytwarzane, ale jego aktywność będzie zmniejszona lub równa zeru. Rezultatem tego jest gromadzenie bilirubiny w organizmie, powodując stan zwany hiperbilirubinemią.
Diagnostyka zespołu Dubina i Johnsona
Przede wszystkim należy wykonać badania laboratoryjne z krwi, w których oznacza się bilirubinę sprzężoną. Co ciekawe hiperbilirubinemia najczęściej jest wykrywana przypadkowo podczas rutynowych badań. W zespole Dubina i Johnsona jest ona podwyższona. Testy czynnościowe wątroby, czyli aminotransferaza asparaginianowa (ASPAT), aminotransferaza alaninowa (ALAT) są prawidłowe.
W zespole Dubina-Johnsona obserwuje się zwiększenie wydalania koproporfiryny I z moczem i zmniejszenie wydalania koproporfiryny III. Unikalną cechą tego schorzenia jest to, że 80% koproporfiryn w moczu to typ I, w porównaniu z zaledwie 25% u innych osób. Wskaźniki te są metabolitami syntezy hemu, niezbędnego do budowy hemoglobiny. Oznacza się je z dobowej zbiórki moczu, czyli należy zebrać mocz z 24h pomijając pierwszą poranną próbkę.
Czy wiesz że: przez pierwsze 2 dni życia zdrowe noworodki mają wskaźniki koproporfiryny w moczu podobne do obserwowanych u pacjentów z zespołem Dubina-Johnsona? Jednakże w ciągu 10 dni życia poziomy te normują się do prawidłowych wartości dla dorosłych.
U większości osób z zespołem Dubina-Johnsona w komórkach wątroby odkłada się gruboziarnisty pigment podobny do melaniny (odpowiadającej za zabarwienie skóry), który nie upośledza jej funkcji. Jest to wynikiem nagromadzenia się różnych substancji normalnie transportowanych z wątroby przez białko wytwarzane przez gen ABCC2. Powoduje to, że w badaniu histopatologicznym wątroba wygląda na ciemną lub prawie czarną.
Leczenie zespołu Dubina i Johnsona
Zespół Dubina-Johnsona jest chorobą łagodną, nieprowadzącą do zwłóknienia ani marskości wątroby. Z tego powodu nie wymaga intensywnego leczenia. Istotą jest wyeliminowanie innych możliwości wystąpienia zaburzeń wątroby i dróg żółciowych, które spowodowałyby jej uszkodzenie. Warto także pamiętać, że u pacjentów z zespołem Dubina-Johnsona może być zaburzony metabolizm niektórych leków, ponieważ wiele produktów farmaceutycznych jest metabolizowanych w wątrobie. Z tego powodu lekarz powinien zwrócić na to uwagę, zlecając terapię innych schorzeń.
Zapamiętaj: U większości pacjentów, u których zdiagnozowano zespół Dubina i Johnsona nie występują żadne objawy.
Zespół Dubina-Johnsona jest rzadką, dziedziczoną genetycznie chorobą. Jak już wiemy, nie towarzyszą jej ciężkie objawy. Należy jednak pamiętać, że w przypadku pojawienia się niepokojących symptomów należy udać się do lekarza, który w pierwszej kolejności zleci badania wykluczające inne choroby wątroby, które mogą spowodować uszkodzenie tego gruczołu. Dodatkowo, u osób dotkniętych tym schorzeniem należy szczególnie zwracać uwagę na inne czynniki mogące wywołać zaburzenia tego narządu np. spożywanie alkoholu i starać się ich unikać.