Glejak – rodzaje, objawy, przyczyny i leczenie. Jak szybko rozwija się glejak? Powikłania po operacji glejaka

Glejaki to bardzo niebezpieczne nowotwory mózgu. Stanowią około 70% nowotworów powstających we wnętrzu czaszki i około 20% wszystkich nowotworów wieku dziecięcego. Kluczowe jest wczesne rozpoznanie i leczenie choroby. Jakie są objawy, przyczyny i metody leczenia tej grupy nowotworów? Czy chorując na glejaka można wrócić do pełni zdrowia?

Co to jest glejak?

Glejaki to nowotwory wywodzące się z komórek glejowych (stanowiących zrąb tkanki nerwowej i pełniącej wobec neuronów funkcje podporowe, odżywcze oraz naprawcze). Są najczęstszymi pierwotnymi nowotworami mózgu (nowotwór, który wywodzi się bezpośrednio z danej tkanki, a nie jest przerzutem z innego narządu). Glejaki nie są częstymi nowotworami, zdecydowanie częściej występują u dzieci, stanowią drugą po białaczkach najczęstszą przyczynę śmierci z powodu nowotworów w tej grupie wiekowej. W Polsce stanowią 9. przyczynę zgonów nowotworowych u mężczyzn i 13. u kobiet.

Wczesne zdiagnozowanie choroby jest kluczowe dla rokowania w przypadku wystąpienia tego nowotworu. Obrazowanie rezonansu magnetycznego (MRI) mózgu stanowi „złoty standard” badań obrazowych stosowanych w wykrywaniu glejaka. Ułatwia sprawdzenie, jakie obszary mózgu są zajęte przez guza i wskazuje, czy można go bezpiecznie usunąć chirurgicznie.

Rodzaje glejaka

Newsletter Medovita - przydatne informacje, dostęp do nowych e-booków przed premierą.
Zapisuję się

Jakie rodzaje glejaka wyróżniamy? Do najważniejszych i najczęściej występujących glejaków należą:

Glejaki zarodkowe: rdzeniak – występuje zwykle u dzieci, lokalizując się w móżdżku (część mózgu odpowiedzialna za funkcje motoryczne), choć bywa rozpoznawany także u dorosłych. Charakteryzuje się szybkim rozrostem, jest wrażliwy na radioterapię.

Gwiaździaki (stanowią 75% glejaków): 

gąbczak – najłagodniejsza postać glejaka, występująca w okolicy nerwów wzrokowych, podwzgórza (niezwykle istotny element mózgu zawierający ważne ośrodki kierujące czynnością autonomicznego układu nerwowego, gospodarką wodną organizmu, termoregulacją i czynnością gruczołów wewnątrzwydzielniczych) i pnia mózgu (część mózgu, gdzie znajdują się liczne pierwotne ośrodki odpowiedzialne za utrzymanie funkcji życiowych). Guz jest wyraźnie odgraniczony od otoczenia i cechuje się szybkim wzrostem, 

gwiaździak włókienkowy – występuje u dorosłych, wzrost stosunkowo powolny, zwykle umiejscowiony w półkulach mózgu i pniu mózgu, czasem w rdzeniu kręgowym, 

gwiaździak tucznokomórkowy  – występuje u dorosłych w półkulach mózgu, przebieg szybszy niż gwiaździaka włókienkowego,

glejak wielopostaciowy – jest najczęstszym (stanowi 50% glejaków), a zarazem najbardziej niebezpiecznym glejakiem wywodzącym się z tkanki glejowej, rosnącym w półkulach mózgu, najczęściej w płacie czołowym i skroniowym. Guz rośnie szybko, może dawać przerzuty w obrębie centralnego układu nerwowego drogą płynu mózgowo-rdzeniowego lub krwionośną. Występuje częściej u osób starszych i mężczyzn. Glejak wielopostaciowy rośnie bardzo szybko i tylko 5% pacjentów ma szansę przeżyć 5 lat od jego rozpoznania.

Nowotwory gleju skąpowypustkowego: 

skąpodrzewiak – rośnie najczęściej w okolicy płatów czołowych mózgu w istocie białej. Występuje u dorosłych, dwukrotnie częściej u mężczyzn.

Nowotwory gleju wyściółkowego – wyściółczaki (około 7%). To wolno rosnące nowotwory wieku dziecięcego i wczesnomłodzieńczego, które wywodzą się ze ścian komór mózgu lub kanału rdzenia.

Glejaki zostały sklasyfikowane także przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) według ich złośliwości, która determinuje patologiczny rozwój guza. Dzielimy je na nowotwory o niskim i wysokim stopniu złośliwości. Klasyfikacja złośliwości glejaków według WHO składa się z 4 stopni, od łagodnych (I) do najbardziej złośliwych (IV). Rokowanie w stopniu IV (glejak wielopostaciowy) jest najgorsze, ze średnim przeżyciem około 14 miesięcy, przy podjętym leczeniu operacyjnym oraz następczej radioterapii i chemioterapii.

Objawy glejaka

Objawy są uzależnione od umiejscowienia guza w ośrodkowym układzie nerwowym, a także od stopnia zaawansowania choroby. Możemy je podzielić na ogólne oraz ogniskowe. Objawy ogólne glejaka wynikają głównie ze zwiększenia ciśnienia śródczaszkowego, które jest związane z dużą masą guza, a są to: ból głowy, nudności, zaburzenia świadomości, otępienie czy brak koncentracji.

Objawy ogniskowe wynikają z lokalizacji guza. Można podzielić je na objawy ubytkowe pod postacią niedowładów i zaburzeń czucia (występują one najczęściej w przebiegu szybko rosnących, złośliwych glejaków) oraz objawy podrażnieniowe, przede wszystkim pod postacią ogniskowych napadów padaczkowych. Dlatego w przypadku młodego, dorosłego pacjenta z pierwszym w życiu napadem padaczkowym podejrzenie obecności guza mózgu powinno być wzięte pod uwagę w pierwszej kolejności.

Czy wiesz że: wzrost ciśnienia śródczaszkowego to jeden z objawów wzrostu guza mózgu? Objawami nadciśnienia śródczaszkowego są między innymi: ból głowy, nudności, zaburzenia świadomości, spadek akcji serca, wzrost ciśnienia tętniczego czy pogorszenie widzenia. W żadnym wypadku nie należy lekceważyć takich objawów i skonsultować je z lekarzem.

Przyczyny glejaka

Przyczyny występowania guzów mózgu (w tym glejaków) nie są znane, chociaż czynniki genetyczne jak i środowiskowe mogą przyczyniać się do powstawania glejaków. Czynniki dziedziczne odgrywają niewielką rolę w etiologii pierwotnych guzów mózgu. Mniej niż 5 % chorych na glejaki ma dodatni wywiad rodzinny odnośnie występowania guza mózgu. Przyczyną guza mózgu nie jest również styl życia. Badania wskazują, że występowanie glejaka nie jest związane z określonymi przyzwyczajeniami, takimi jak palenie papierosów i spożywanie alkoholu. Jedyną potwierdzoną przyczyną glejaków i czynnikiem o naukowo udowodnionym działaniu w etiologii pierwotnych nowotworów złośliwych OUN jest promieniowanie jonizujące.

Jak szybko rozwija się glejak?

Szybkość rozwoju glejaka uzależniona jest od jego typu histologicznego. Glejaki klasyfikuje się według skali od I do IV, odzwierciedlającej szybkość wzrostu guza, jak również jego agresywność. Guzy stopnia I, które występują głównie w dzieciństwie, wiążą się z najlepszym rokowaniem. Guzy stopnia II (glejaki wysokozróżnicowane) obejmują guzy wolno rosnące i naciekowe o pośrednim rokowaniu. Z drugiej strony guzy stopnia III (anaplastyczne) i stopnia IV (glejak wielopostaciowy) uważane są za glejaki niskozróżnicowane, są agresywne i generalnie wiążą się z najmniej korzystnym rokowaniem. Glejak wielopostaciowy rozwija się w niezwykle szybkim tempie. Chorzy umierają często już kilka miesięcy po rozpoznaniu choroby. Bardzo szybko rozwija się również rdzeniak, którego leczenie wiąże się z dużym ryzykiem powikłań, a prawie połowa pacjentów umiera we wczesnej fazie nawrotu nowotworu.

Czy glejak jest uleczalny?

Glejaki to bardzo szeroka grupa nowotworów mózgu. Rokowanie jest uzależnione od rodzaju glejaka i stopnia zaawansowania choroby. Kluczową rolę odgrywa czas i szybkość wdrożenia leczenia. Im szybciej glejak zostanie zdiagnozowany tym większa szansa na uniknięcie zajęcia przez guza kluczowych obszarów mózgu, dzięki interwencji chirurgicznej. W przypadku glejaków łagodnych rokowanie jest zdecydowanie lepsze, niż w przypadku glejaka wielopostaciowego – najczęściej występującego glejaka u osób dorosłych. Jest to nowotwór rosnący w bardzo intensywnym tempie, stale dający odnowy.

Zapamiętaj: Główne powikłania po operacji wycięcia glejaka to silne i zawroty głowy, nudności, wymioty. Istnieje też ryzyko powstania krwiaka i obrzęku mózgu oraz uszkodzenia struktur mózgowia. 

Jak wygląda leczenie glejaka?

Leczenie jest uzależnione od rodzaju i stopnia zaawansowania glejaka. Najczęściej w pierwszej kolejności stosuje się operację chirurgiczną w celu wycięcia guza. Niestety, często zdarza się, że resekcja jest niemożliwa ze względu na sąsiedztwo guza z kluczowymi dla życia obszarami mózgu. Aby zmniejszyć powikłania nadciśnienia śródczaszkowego wykonuje się zabiegi stomijne (pozwalają na wytworzenie drogi odpływu płynu mózgowo-rdzeniowego, a dzięki temu zmniejszenie ciśnienia), a także częściową resekcję guza. Jeżeli niemożliwe jest bezpieczne wykonanie operacji, głównie z powodu lokalizacji guza (np. położonego w obszarze niedostępnym chirurgicznie lub w miejscu niosącym duże ryzyko upośledzenia funkcji neurologicznych) lub złego stanu klinicznego pacjenta, można rozważyć przeprowadzenie biopsji w celu pobrania tkanki do postawienia rozpoznania. Biopsja nie jest zabiegiem leczącym nowotwór, jednakże analiza tkanki pobranej podczas biopsji umożliwi zaplanowanie optymalnego leczenia.

Do leczenia chirurgicznego zazwyczaj dołącza się chemioterapię (leki, które niszczą i hamują podziały w komórkach guza) i radioterapię (metoda leczenia za pomocą promieniowania jonizującego stosowana do leczenia chorób nowotworowych oraz łagodzenia bólu związanego z rozsianym procesem nowotworowym). Te metody leczenia uzależnione są od typu glejaka i stopnia jego rozwoju. Stosuje się też następujące leki w celu opanowania objawów guza np. leki przeciwpadaczkowe, sterydy (w celu zmniejszenia obrzęku mózgu), a także leki przeciwkrzepliwe.

Powikłania po operacji glejaka

Trudności i możliwe powikłania pozabiegowe zależą od rodzaju, umiejscowienia, rozległości nowotworu, a także wieku chorego. Przy skierowaniu na zabieg brane są także pod uwagę: stan pacjenta, choroby towarzyszące i objawy wywołane przez guza, które mogą zwiększyć ryzyko powikłań. Główny problem w chirurgicznym leczeniu glejaków stanowi dostęp do nich. Konieczne jest wykonanie kraniotomii – otwarcia czaszki. Wiąże się to z ryzykiem wielu powikłań takich jak np. silne bóle i zawroty głowy, nudności i wymioty. Może dojść również do powstania krwiaka i obrzęku mózgu, a także do uszkodzenia struktur mózgowia.

W zależności od umiejscowienia glejaka mogą wystąpić problemy z mową, zaniki pamięci, napady padaczkowe, a czasami dochodzi do paraliżu i osłabienia mięśni. Podczas zabiegu istnieje także ryzyko zakażenia  bakteryjnego. Badania wykazały, że 31% pacjentów ma powikłania po operacjach guzów mózgu. Najczęściej chorzy skarżyli się na wymioty i nudności (21%), rzadziej pojawiały się objawy neurologiczne(16%).

Nowe metody leczenia glejaka

Prowadzone są badania nad nowymi metodami leczenia glejaków, jednak do tej pory nie potwierdzono jeszcze ich skuteczności u ludzi. Do eksperymentalnych metod leczenia glejaków należą: terapia genowa, wirusoterapia, leczenie zmiennym polem magnetycznym czy terapia THC – główną substancją zawartą w konopiach.

Podsumowując, glejaki to bardzo szeroka grupa nowotworów mózgu. Ich leczenie, objawy i rokowanie są zależne od rodzaju nowotworu i stopnia zaawansowania. W przypadku wystąpienia objawów charakterystycznych dla guza mózgu należy jak najszybciej skonsultować się z lekarzem. Szybkie rozpoznanie i leczenie może zapobiec groźnym powikłaniom i zwiększyć szanse na przeżycie.

 

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *