Angina to inaczej ostre zapalenie gardła i migdałków podniebiennych. Jej ropna odmiana jest wywoływana przez paciorkowce beta-hemolizujące. To choroba zakaźna przenoszona drogą kropelkową, rozprzestrzenia się poprzez bliski kontakt z osobą chorą.
Objawy anginy ropnej
Objawy anginy są spowodowane przez uogólnioną toksemię (uwalnianie toksyn produkowanych przez bakterie do krwioobiegu), dlatego dolegliwości nie ograniczają się tylko do lokalnych zmian na migdałkach. To odróżnia anginę od zapaleń gardła o innej etiologii.
Do objawów anginy należą:
- gorączka, zwykle bardzo wysoka;
- wymioty (tylko u małych dzieci – do 7. roku życia);
- złe samopoczucie;
- bóle kostno-stawowe;
- zmiany miejscowe na migdałkach:
- ból – często bardzo silny, utrudniający połykanie, a nawet mowę; może promieniować do szyi i uszu;
- zaczerwienienie oraz obecność charakterystycznego, ropnego wysięku (ryc1) [1];
- rozpulchnienie i obrzęk migdałków – powiększone migdałki są wyraźnie widoczne po otwarciu ust, mowa staje się “kluskowata”, w skrajnych przypadkach obrzęk może prowadzić do mechanicznej niedrożności górnych dróg oddechowych.
Infekcje górnych dróg oddechowych, w tym błony śluzowej gardła, należą do bardzo częstych chorób, zwłaszcza u małych dzieci. Należy pamiętać, że nie każda infekcja gardła ma podłoże bakteryjne i wymaga stosowania antybiotyków. Eksperci z Europy Zachodniej oraz USA przy podejrzeniu zakażenia bakteryjnego zalecają pobranie wymazu z gardła bądź wykonanie szybkiego testu na paciorkowce (tzw. strep-test). W warunkach polskiej ochrony zdrowia takie postępowanie jest niemożliwe – ze względu na ograniczony budżet, musimy zdać się więc na intuicję i doświadczenie konsultującego lekarza.
Prawdopodobieństwo infekcji bakteryjnej zwiększa: temperatura ciała powyżej 38 stopni, brak kaszlu, nagły początek choroby, powiększenie szyjnych węzłów chłonnych, wiek od 3 do 14 lat. Wiek powyżej 45 lat zmniejsza prawdopodobieństwo infekcji paciorkowcowej.
Zapamiętaj: Angina ropna rozwija się w wyniku zakażenia paciorkowcami, jednym z głównych objawów jest duża bolesność gardła.
Niektóre objawy paciorkowcowego zapalenia gardła i migdałków są takie same, jak w przypadku innych chorób. Z tej przyczyny bez pobrania wymazu czy wykonania szybkiego testu antygenowego trudno określić, z jakim przypadkiem mamy do czynienia. Gorączka, ból gardła wraz z kaszlem, katar, biegunka oraz czerwone i swędzące oczy bardziej wskazują na wirusowe zapalenie gardła.
Mononukleoza zakaźna może również powodować powiększenie węzłów chłonnych szyjnych oraz ból gardła, gorączkę (często powyżej 40 stopni) i obrzęk migdałków. Z powodu podobnych nalotów na migdałkach podniebiennych często mylona jest z anginą paciorkowcową. Choroba wywoływana jest najczęściej przez wirus Epstein-Barr, dlatego antybiotyki są zupełnie nieskuteczne. Do zakażenia wirusem dochodzi w wyniku bezpośredniego kontaktu z osobą chorą, materiałem zakaźnym jest ślina osoby chorej, wrotami zakażenia jama nosowo-gardłowa – dlatego często określana jest mianem “choroby pocałunków”.
Leczenie anginy ropnej
W anginie paciorkowcowej konieczne jest włączenie antybiotykoterapii ogólnej. Lekiem z wyboru są penicyliny – zwłaszcza penicylina fenoksymetylowa w postaci doustnej. W krajach Europejskich i USA stosuje się również ampicylinę i amoksycylinę. W przypadku uczulenia na penicyliny podaje się cefalosporyny I i II generacji.
Leczenie powinno trwać minimum tydzień, najlepiej 10 dni. Należy przestrzegać zaleceń lekarskich i przepisany antybiotyk wybrać do końca, nawet jeśli po kilku dawkach większość dokuczliwych objawów całkowicie ustępuje.
W razie nadwrażliwości na penicyliny i cefalosporyny (w około 10% przypadków występuje krzyżowa nadwrażliwość), polecane są makrolidy – klarytromycyna, erytromycyna, azytromycyna. Makrolidy nie są polecane jako leczenie I rzutu z powodu dużego odsetka bakterii opornych – nawet do 20% paciorkowców jest niewrażliwe.
Oprócz terapii przyczynowej, zalecane jest także leczenie objawowe – przeciwgorączkowe i przeciwbólowe – preparatami paracetamolu lub ibuprofenu. Dużą popularnością cieszą się także środki miejscowo odkażające czy znieczulające, pod postacią pastylek do ssania, sprayu do gardła czy płukanek.
Należy pamiętać o podawaniu dużych ilości płynów, zwłaszcza u małych dzieci. Podawane napoje powinny mieć temperaturę pokojową lub być chłodne. Zbyt gorące i zbyt zimne napoje mogą nasilać dolegliwości bólowe gardła.
Powikłania po anginie ropnej
Powikłania po anginie ropnej dzielimy na: ogólne i miejscowe. Miejscowe są spowodowane rozprzestrzenianiem się nieleczonej infekcji na okoliczne tkanki. Powikłania ogólne są natomiast powodowane przez podobieństwo niektórych białek i cukrów na powierzchni błony komórkowej bakterii do niektórych białek w organizmie ludzkim – wytworzone przeciwciała przeciwko bakteriom mogą reagować z tkankami człowieka, prowadząc do powstania tzw. choroby reumatycznej.
Do powikłań miejscowych należą:
- ropień i naciek okołomigdałkowy
- ropień tylnogardłowy,
- ropień i ropowica przestrzeni przygardłowej,
- ropień dna jamy ustnej,
- ropień nagłośni i obrzęk krtani,
- ropowica szyi,
- zakrzepica żyły szyjnej wewnętrznej,
- odmigdałkowe zakrzepowe zapalenie zatoki jamistej,
- odmigdałkowy krwotok erozyjny z dużych naczyń szyi.
Najczęstszymi i najlżejszymi powikłaniami miejscowymi są naciek i ropień okołomigdałkowy. O obecności ropnia świadczy utrzymująca się mimo leczenia gorączka, silny jednostronny ból gardła przy połykaniu, promieniujący do ucha. Dodatkowo pojawia się szczękościsk, zmiana głosu, ślinotok i trudności w połykaniu. Leczenie ropni jest operacyjne – wykonuje się nacięcie po uprzednim nakłuciu.
Wystąpienie lub podejrzenie powikłań miejscowych jest wskazaniem do pilnej konsultacji laryngologicznej, a często także hospitalizacji.
Czy wiesz że: angina paciorkowcowa jest wyjątkowo niebezpieczna dla osób cierpiących na choroby krążenia, gdyż obciąża układ krwionośny?
Według niektórych autorów już jednorazowe przebycie ropnia okołomigdałkowego jest wskazaniem do usunięcia migdałków podniebiennych.
Do powikłań ogólnych zaliczamy:
- posocznicę,
- gorączkę reumatyczną,
- zapalenie osiedzia, wsierdzia,
- poanginowe zapalenie wielostawowe,
- zapalenie tęczówki ciała rzęskowego oka,
- zapalenie nerwów,
- pokrzywkę przewlekłą,
- niektóre postacie łuszczycy,
- kłębuszkowe zapalenie nerek.
Do najczęstszych chorób ogólnych, będących wynikiem stanów zapalnych migdałków, należą: ostre reumatyczne zapalenie stawów i mięśnia sercowego, kłębuszkowe zapalenie nerek oraz zapalenia wielostawowe. Charles Lasegue obrazowo opisał gorączkę reumatyczną słowami: „Gorączka reumatyczna liże stawy, kąsa serce”. W patogenezie choroby mają udział predyspozycje genetyczne. Gorączka reumatyczna jest najczęstszą na świecie przyczyną nabytych wad serca u dzieci i ludzi młodych. Występuje ona po kilku tygodniach od zakażenia gardła z objawami takimi jak: ogólne osłabienie, łatwa męczliwość, bóle stawowe, podwyższona temperatura ciała, zmiany rumieniowe skóry oraz pląsawica. Choroba ta jest wynikiem odkładania się autoprzeciwciał w mięśniu sercowym, zastawkach oraz naczyniach wieńcowych.
Ostre kłębuszkowe zapalenie nerek występuje po 2–3 tygodniach po anginie i objawia się obrzękami, bólami okolicy lędźwiowej oraz stanami podgorączkowymi. Leczeniem zajmują się nefrolodzy.
Wystąpienie powikłań ogólnych jest wskazaniem do operacji planowego usunięcia migdałków podniebiennych.