Choroby układu oddechowego są trzecią najczęstszą przyczyną zgonów w Unii Europejskiej. Obecnie jedną z najczęstszych przyczyn zgonów w Polsce są choroby nowotworowe. Wśród wszystkich przypadków, ok. 13% stanowią nowotwory płuc. Jakie objawy powinny zmotywować do umówienia się na wizytę lekarską oraz jakie są rokowania w przypadku zdiagnozowania raka płuc? [1,2,3,6]
Rak płuc należy do jednych z najgroźniejszych typów nowotworów. Jest również najczęstszą przyczyną zgonów wśród wszystkich pacjentów onkologicznych na całym świecie. Dzieje się tak, ponieważ pierwsze objawy mogące świadczyć o jego rozwoju, niczym nie różnią się od objawów towarzyszących początkom przeziębienia, grypy czy astmy lub przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP), dlatego tak trudna jest szybka i wczesna diagnoza. W sytuacji, kiedy pacjenci zauważą bardziej swoiste symptomy i zgłoszą się do specjalisty, często nowotwór jest już w stanie zaawansowanym, co znacznie pogarsza rokowania i zmniejsza szansę na pełne wyleczenie [3,4].
Głównym czynnikiem ryzyka raka płuc jest zarówno czynne, jak i bierne palenie papierosów. Problem dotyczy narażenia na rakotwórcze związki znajdujące się w dymie tytoniowym i ich szkodliwy wpływ na funkcjonowanie genów odpowiedzialnych za naprawę uszkodzeń DNA [4,5].
Liczba zachorowań jest również różna w zależności od płci. Mężczyźni chorują od 2 do 3 razy częściej niż kobiety. Jednak na przestrzeni lat, proporcje te zmniejszają się, głównie ze względu na to, że kobiety coraz częściej palą papierosy, co drastycznie zwiększa ryzyko zachorowania na nowotwory płuc [4].
Objawy raka płuc
Początkowe symptomy mogące wskazywać na rozwój zmian nowotworowych w płucach są często mylone z objawami towarzyszącymi przemęczeniu, niewystarczającej ilości snu lub początkami przeziębienia, dlatego najczęściej zostają zbagatelizowane. Należą do nich między innymi chrypka, powiększone węzły chłonne, nawracające stany zapalne dróg oddechowych oraz duszności i ból w klatce piersiowej [3].
Objawem nieswoistym, występującym u ponad 80% chorych jest przewlekły kaszel o różnym charakterze i nasileniu, zależnym od indywidualnego stanu zdrowia pacjenta. U osób palących, borykających się na co dzień z tzw. kaszlem palacza, bardzo ciężko jest rozpoznać, czy jest on związany z mechanicznym podrażnieniem, wywołanym dymem tytoniowym czy rozwojem zmian nowotworowych w płucach. W tym przypadku szczególnie niepokojąca jest nagła zmiana charakteru kaszlu oraz pojawienie się krwioplucia [3,5].
Kolejnymi objawami ogólnymi wskazującymi na rozwój zmian nowotworowych jest stan podgorączkowy, bóle stawowe, mięśniowe czy samoistne zmniejszenie masy ciała, bez zwiększenia aktywności fizycznej, czy wprowadzenia diety. Rozwój nowotworu płuc może być związany z przewlekłym stanem zapalnym toczącym się w układzie oddechowym, dlatego niepokojącą dolegliwością są nawrotowe lub ciężkie do wyleczenia zapalenia oskrzeli oraz płuc [3,5].
Do swoistych objawów raka płuc należą natomiast zaburzenia neurologiczne, związane ze zmniejszeniem czucia obwodowego oraz zapalenia wielomięśniowe. Jako najbardziej charakterystyczny można wymienić zespół Claude’a Bernarda-Hornera spowodowany uszkodzeniem unerwienia narządu wzroku, przejawiający się pod postacią jednostronnego zwężeniem szpary powiekowej, zwężenia źrenicy oraz zapadnięcia się gałki ocznej. Dokładna ocena i potwierdzenie diagnozy wymaga wykonania specjalistycznych badań w postaci badania rentgenowskiego klatki piersiowej, tomografii komputerowej oraz rezonansu magnetycznego [3,5].
Czy wiesz że: rak płuc to najczęściej występujący nowotwór złośliwy na świecie?
Leczenie raka płuc
Nowotwory złośliwe płuc można podzielić pod względem histopatologicznych na dwa podstawowe typu: niedrobnokomórkowy (NSCLC, ang. non- small- cell lung carcinoma) oraz drobnokomórkowy rak płuc (SCLC, ang. small-cell lung carcinoma). W zależności od podtypu nowotworu, stosuje się różne metody terapeutyczne. Prawidłowy dobór leczenia wymaga konsultacji wielu specjalistów między innymi: pulmonologa, chirurga, radiologa, patomorfologa czy onkologa klinicznego [2].
W przypadku NSCLC leczenie rozpoczyna się od chirurgicznego wycięcia obszaru płuca objętego zmianami nowotworowymi. Jeżeli zmiany nowotworowe zostały zdiagnozowane zbyt późno, a usunięcie jest niemożliwe, wtedy korzysta się z innych dostępnych metod takich jak chemio- i radioterapia. Badaniu poddaje się również okoliczne węzły chłonne i w przypadku wykrycia zmian nowotworowych, również dokonuje się ich chirurgicznego usunięcia. Następnie pacjenci zostają poddani radioterapii pooperacyjnej, której celem jest zmniejszenia ryzyka wystąpienia nawrotów, a tym samym zwiększenia szansy i czasu życia. [2,3].
SCLC ze względu na swoją budowę histologiczną zazwyczaj nie nadaje się do leczenia chirurgicznego, dlatego w tej grupie pacjentów zastosowanie znajdują szczególnie chemio- i radioterapia. Ta grupa chorych często wymaga długiego leczenia, ponieważ istnieje wiele przypadków braku reakcji na standardowe postępowanie chemioterapeutyczne [2].
Rak płuc – rokowania
Niestety rak płuc stanowi główną przyczynę zgonów wśród nowotworów u mężczyzn, a od paru lat również u kobiet. W porównaniu z nowotworami innych narządów prognozowana długość życia jest stosunkowo krótka, a głównym czynnikiem decydującym o przeżywalności jest stopień rozwoju nowotworu w momencie postawienia diagnozy oraz jego typ [9].
Rak niedrobnokomórkowy, występujący u ponad 80% wszystkich przypadków rozpoznany w pierwszym stadium, daje nawet 70% szans na pięcioletnie przeżycie. Natomiast jego diagnoza w późniejszym etapie nie tylko ogranicza zastosowanie niektórych metod leczenia, ale także obniża szanse przeżycia praktycznie do zera [9].
Jeszcze gorsze rokowania dotyczą drobnokomórkowego raka płuc. Jest typem bardzo opornym na leczenie zarówno chemio-, jak i radioterapeutyczne, a szanse na przeżycie zależą bardzo indywidualnie od stanu zdrowia pacjenta i wahają się od 2 do 40%. W sytuacji, gdy pacjent odmawia leczenia, czas przeżycia przeciętnie jest krótszy niż rok [9].
Jeżeli rozpoznanie nowotworu nastąpiło w stadium zaawansowanym, gdzie nie ma możliwości zastosowania dostępnych metod terapeutycznych, wtedy wdrożone zostaję leczenie paliatywne. Dotyczy ono nieuleczalnie chorych pacjentów, a głównym celem jest poprawienie jakości życia oraz ograniczenie dolegliwości bólowych i skutków ubocznych, wynikających z postępu choroby nowotworowej [8].
Rak płuc – przerzuty
W związku z tym, że układ oddechowy, a w szczególności pęcherzyki płucne są strukturą bardzo silnie unaczynioną, w przypadku nowotworów płuc istnieje bardzo duże ryzyko przerzutów, sięgające nawet 40% przypadków. Typem nowotworu o największym ryzyku jest drobnokomórkowy rak płuc. Często pacjenci, którzy zbagatelizowali pierwsze symptomy, zgłaszają się do lekarza z powodu objawów dotyczących narządów, w których znajdują się wtórne ogniska nowotworu pierwotnego [10].
Najczęstszym miejscem odległych przerzutów raka płuc są kości, mózg, wątroba oraz nadnercza. W przypadku nowotworów płuc często zajęte zostają również węzły chłonne, szczególnie nadobojczykowe [10].
Zazwyczaj diagnostykę w kierunku obecności przerzutów prowadzi się wtedy, gdy pacjent zgłasza dodatkowe objawy. W przypadku przerzutów do kości są to silne dolegliwości bólowe oraz zwiększona łamliwość kości. Pojawienie się zespołu Cushinga może świadczyć o zajęciu przez komórki rakowe nadnerczy. Zawroty głowy, omdlenia, nudności oraz napady padaczkowe i epizody utraty przytomności mogą świadczyć o objęciu mózgu, a zaburzenia ze strony układu pokarmowego oraz bóle brzucha wskazują na przerzuty do wątroby [10].
Zapamiętaj: Rak płuc bardzo późno daje objawy, zwykle gdy choroba jest już w bardzo zaawansowanym stadium.
W związku z tym, że ilość nowych zachorowań na nowotwory, a tym samym liczba zgonów z roku na rok jest coraz wyższa, bardzo ważne są odpowiednie działania profilaktyczne oraz regularne badania. W przypadku nowotworów układu oddechowego jednym z najistotniejszych czynników jest rzucenie palenia, a w przypadku biernych palaczy, ograniczenie do minimum kontaktu z rakotwórczym dymem tytoniowym. Również regularne badania, czy codzienna obserwacja własnego organizmu są kluczowy elementem diagnostycznym umożliwiającym wczesne wykrycie zmian nowotworowych oraz podjęcie leczenia [7].