Ludzki organizm do prawidłowego funkcjonowania potrzebuje odpowiednich ilości witamin i składników mineralnych. Znaczna większość z nich powinna być pobierana z pożywienia. Niestety, w niektórych przypadkach może się okazać, że mamy znacznie większe zapotrzebowanie na niektóre składniki i niezbędna jest suplementacja. Dzieje się tak np. w przypadku sportowców lub kobiet w ciąży. Istotną kwestią jest też wybiórczy sposób jedzenia. Pomijanie spożywania niektórych produktów może wiązać się z ryzykiem niedoborów. Jest to często obserwowane wśród osób będących na dietach eliminacyjnych wynikających m.in. z alergii bądź nietolerancji pokarmowych (dieta bezglutenowa) czy też chorób układu pokarmowego, w których wyklucza się spożywanie niektórych warzyw, owoców czy strączków bogatych w niezbędne składniki odżywcze.
Suplementy w Polsce
Co ważne rynek suplementów w Polsce jest bardzo rozwinięty. Z roku na rok Polacy wydają na nie coraz więcej pieniędzy, a prognozy zakupów w kolejnych latach są rosnące. Jest to wynikiem szerokich działań marketingowych producentów. Reklamy preparatów są pokazywane zarówno w telewizji, social mediach, jak i puszczane są w radio. Skutkiem jest przyjmowanie bardzo dużych ilości wszelkiego rodzaju suplementów często na własną rękę bez konsultacji z lekarzem. Niektóre z nich mogą wchodzić w reakcje między sobą, a także wraz z lekami przyjmowanymi na receptę. Dlatego tak ważne jest, aby osoby przewlekle stosujące leki każdą chęć przyjmowania suplementu konsultowały ze specjalistą.
Najczęściej sięgamy po suplementy witaminowo-mineralne. W przypadku witamin część z nich jest rozpuszczana w wodzie i nadmiar zazwyczaj jest wydalany z moczem. Są to witaminy z grupy B oraz witamina C. Natomiast te, rozpuszczalne w tłuszczach, czyli witaminy A, D, E i K mogą być kumulowane w tkance tłuszczowej oraz wątrobie. Spożywanie bardzo dużych dawek może wiązać się ze skutkami nadmiaru. Bywa tak, że nadmiar ten może być toksyczny i niebezpieczny dla zdrowia. Z przedawkowaniem witamin bądź składników mineralnych mamy do czynienia głównie w przypadku nadmiernej suplementacji. Bardzo rzadko zdarza się doprowadzić do nadmiernego spożycia ich z pożywienia.
Objawy i skutki przedawkowania witamin:
Przedawkowanie witaminy A
Witamina A, która jest rozpuszczalna w tłuszczach, znajduje się przede wszystkim w warzywach i owocach, takich jak marchew, szpinak, jarmuż, brokuły, morele, brzoskwinie, a także w niektórych produktach pochodzenia roślinnego, jak np. jaja czy podroby. Jej najważniejszą funkcją jest wspieranie procesów widzenia. Ponadto poprawia stan i wygląd skóry. Przedawkowanie witaminy A ma działanie toksyczne oraz teratogenne (toksyczne działanie na zarodek i płód). Skutkiem nadmiaru jest powiększenie wątroby, obniżona gęstość kości i zwiększone ryzyko złamań, zaburzenia pracy układu nerwowego, nadmierna pobudliwość, zmiany na skórze, nadmierne wypadanie włosów.
Przedawkowanie witaminy B
Większość witamin z grupy B, jako iż są rozpuszczalne w wodzie jest wydalana wraz z moczem. Występują one w produktach pochodzenia roślinnego – orzechach, nasionach, zbożach, niektórych warzywach i owocach, czy też pochodzenia zwierzęcego – jaja, ryby, wątróbka, nabiał oraz w drożdżach piwnych. Wspierają wszystkie układy naszego organizmu, w tym przede wszystkim układ nerwowy i biorą udział w wielu przemianach metabolicznych.
Jednakże w przypadku przyjmowania niektórych z nich można odnotować skutki nadmiaru. Mowa tutaj o witaminie B4 (cholina), gdzie zaobserwowano ryzyko zaburzeń układu sercowo-naczyniowego, nadmierną potliwość, nudności, biegunki, a także objawy ze strony układu nerwowego czy nawet depresję. Nadmiar witaminy B6 (pirydoksyny) może wywołać neuropatię sensoryczną, czego konsekwencją jest ataksja sensoryczna powodująca problemy z poruszaniem się. Jest to proces nieodwracalny. Nadmierne spożycie witaminy B9 (kwas foliowy) może maskować niedobory witaminy B12, a także sugeruje się, że bardzo wysokie dawki kwasu foliowego mogą mieć działanie kancerogenne.
Przedawkowanie witaminy C
Witaminę tę kojarzymy głównie ze wspieraniem odporności. Jest ona jednym z ważniejszych przeciwutleniaczy. Co istotne wpływa na wytwarzanie kolagenu, dzięki czemu utrzymuje sprężystość skóry. Jej źródła to przede wszystkim warzywa i owoce. Witamina ta jest wydalana wraz z moczem, więc jej nadmiar jest sukcesywnie usuwany. Problem pojawia się w momencie spożywania bardzo dużych jej dawek, znacznie przekraczających dzienne spożycie. Ostatnimi czasy bardzo popularne stało się przyjmowanie witaminy C w zwiększonej ilości głównie pod postacią proszku. W niektórych przypadkach może to obciążyć układ moczowy poprzez powstawanie kamienie nerkowych, a także może to wywoływać biegunki. Nie zaleca się spożywania jej w bardzo dużych dawkach wśród osób z anemią sierpowatą.
Przedawkowanie witaminy D3
W Polsce znaczna większość populacji jest narażona na niedobory witaminy D. Dlatego coraz częściej się mówi o konieczności suplementowania jej. Jest nam ona niezbędna do utrzymania odporności, wpływa na wchłanianie wapnia w organizmie oraz prawidłową mineralizację kości, wspiera układ nerwowy i funkcje poznawcze. Przyjmowanie jej ze źródeł pokarmowych niestety nie pokrywa dziennego zapotrzebowania. Jest ona obecna m.in. w jajach, serze, rybach, mleku i jego przetworach. Znacznie większą jej ilość pozyskujemy wskutek syntezy skórnej. Jednakże ze względu na klimat, w jakim żyjemy, może się ona okazać niewystarczająca. Dlatego tak istotna jest jej suplementacja.
Zapamiętaj: Przedawkowanie witaminy A ma działanie toksyczne oraz teratogenne (toksyczne działanie na zarodek i płód).
Okazuje się jednak, że nadmierna suplementacja bywa toksyczna, choć jest to stosunkowo rzadkie zjawisko. Spowodować ona może wzmożone wydalanie wapnia wraz z moczem oraz znacznie podwyższonym jego poziomem we krwi. Objawy mogą pochodzić ze strony układu nerwowego jak np. problemy z pamięcią czy mową, znaczne osłabienie, a także nudności, kamicę nerkową, odwodnienie, zaparcia.
Przedawkowanie witaminy K
Witamina K obecna w zielonych warzywach liściastych, a także w wątrobie i fermentowanych produktach mlecznych odpowiada przede wszystkim za proces krzepnięcia krwi.
Czy wiesz że: wszystkie suplementy diety są zarejestrowane jako żywność?
Rzadko obserwuje się objawy nadmiernego spożycia witaminy K. Przy bardzo dużych dawkach stwierdza się nadmierną potliwość z uderzeniami gorąca, a w niektórych przypadkach nadmiar może spowodować zaburzenia pracy mózgu i wątroby czy też niedokrwistość.
Jakie witaminy można przedawkować?
Powyższe przykłady obrazują, jak nieracjonalne jest spożywanie suplementów w nieograniczonych ilościach. Chociaż niektóre z nich organizm jest w stanie wydalić, jak w przypadku niektórych witamin z grupy B, to zdarza się, że nieodpowiednio zaplanowana suplementacja może wykazywać odwrotne działanie do zamierzonego. Tak też się dzieje w przypadku witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, które mogą kumulować się w organizmie. Dlatego tak ważny jest przemyślany zakup odpowiedniego preparatu.
Aby zadbać o prawidłowy poziom wszystkich niezbędnych składników odżywczych, należy przede wszystkim skupić się na odpowiednim zaplanowaniu swojego jadłospisu. Dopiero w przypadku zagrożenia niedoborami wynikającymi z procesów chorobowych czy też zwiększonego zapotrzebowania ze względu na stan fizjologiczny organizmu możemy rozważyć przyjmowanie dodatkowych preparatów w celu pokrycia zapotrzebowania. Pamiętajmy również, że zakup suplementu powinien być przemyślany i skonsultowany z lekarzem, farmaceutą bądź dietetykiem.