Okres jesienno-zimowy sprzyja zwiększonej zachorowalności na przeziębienia i grypę. Stąd w tym okresie znacząco rośnie zainteresowanie pacjentów naturalnymi metodami poprawiającymi odporność organizmu. Szczególnie dużą popularnością cieszą się preparaty w formie syropów, granulatu, czy tabletek, a także soki owocowe. Wśród nich jedne z najlepszych właściwości immunomodululujących, zwiększających odporność organizmu, charakteryzują bez czarny.
Bez czarny (łac. Sambucus nigra) ze względu na dużą zawartość substancji bioaktywnych znany jest od dawna ze swoich licznych właściwości. Produkty uzyskiwane z owoców, kwiatów oraz kory bzu czarnego stosowane są w przemyśle spożywczym, zielarskim, wreszcie jako surowiec do produkcji preparatów farmaceutycznych. Pomimo że znany jest przede wszystkim ze swoich właściwości zwiększających odporność organizmu, posiada wiele innych, bardzo istotnych właściwości.
Zapamiętaj: Syrop z czarnego bzu jest zalecany przy przeziębieniach, gdyż doskonale wzmacnia układ immunologiczny.
Bez czarny – właściwości
Bez czarny jest jedną z najstarszych roślin, która znalazła zastosowanie w lecznictwie. Sok z czarnego bzu znany jest przede wszystkim ze swoich właściwości immunomodulujących. Charakteryzuje się również działaniem przeciwbakteryjnym, przeciwwirusowym oraz przeciwgorączkowym. Preparaty z czarnego bzu stosowane w przemyśle farmaceutycznym są uzyskiwane z odpowiednio dojrzałych owoców (łac. Sambuci fructus) oraz kwiatów (łac. Sambuci flos) tej rośliny. Znacznie rzadziej można spotkać preparaty z kory czarnego bzu (łac. Sambuci cortex), które ze względu na swoje silne działanie ściągające stosowane są przede wszystkim do użytku zewnętrznego.
Swoje liczne właściwości lecznicze roślina zawdzięcza bogatej zawartości substancji bioaktywnych. Owoce czarnego bzu odznaczają się wysokim stężeniem antocyjanów, tanin, kwasów fenolowych, a także flawonoidów. Przede wszystkim dzięki wysokiej zawartości antocyjanów, bez czarny posiada jedną z największej zdolności antyoksydacyjnej wśród wszystkich owoców jagodowych, takich jak truskawka, malina, żurawina, czy borówka amerykańska. Dzięki temu jest naturalnym przeciwutleniaczem, zapobiegającym powstawaniu zbyt dużej ilości wolnych rodników, które jako nadreaktywne formy chemiczne uczestniczą w wielu procesach chorobotwórczych organizmu. Wysoka zawartość antocyjanów nie tylko działa przeciwutleniająco, ale także nadaje owocom bzu charakterystyczną ciemnofioletową barwę. Dzięki temu jest on popularnie stosowany w przemyśle spożywczym jako naturalny barwnik dodawany do dżemów, soków, powideł czy napojów gazowanych. Jest także cennym surowcem kosmetycznym, ze względu na ściągające działanie antocyjanów stosowanym zewnętrznie w postaci okładów na wrzodziejące i trudno gojące rany, oraz oparzenia przyspieszając proces regeneracji naskórka.
Kwiaty czarnego bzu, wykorzystywane w przemyśle farmaceutycznym ze względu na dużą zawartość flawonoidów, w tym kwercetyny, kemferolu, rutozydu posiadają działanie przeciwgorączkowe, a także moczopędne. Flawonoidy mają również korzystny wpływ na szczelność naczyń krwionośnych, zapobiegając przed wnikaniem patogenów do krwioobiegu. Kwercetynie, jednemu z głównych składników soków z czarnego bzu, przypisuje się jej działanie antyoksydacyjne, przeciwzapalne oraz immunomodulujące. Posiada również korzystny wpływ na kondycję naczyń krwionośnych, a także uczestniczy w regulacji procesów komórkowych, niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu, takich jak proliferacja czy apoptoza. To działanie kwercetyny może w przyszłości znaleźć zastosowanie w produkcji leków przeciwnowotworowych o szerokim spektrum stosowania, które w odpowiednim stężeniu będą wykazywać działanie pobudzające namnażanie zdrowych komórek lub prowadzić je na drogę zaprogramowanej śmierci, w przypadku gdy komórki będą wykazywać nieprawidłową budowę. Obecnie wiele grup badawczych poświęca swoją uwagę zastosowaniu kwercetyny w terapii pacjentów onkologicznych.
Wśród pozostałych substancji bioaktywnych można znaleźć także beta-karoten, kwasy organiczne takie jak cytrynowy, jabłkowy, fumarowy, liczne składniki mineralne: wapń, potas, a także kwas foliowy, olejki eteryczne, sterole roślinne, witaminy z grupy B, witaminę C, a także cukry proste.
Ze względu na obecność związków o charakterze triterpenów roślinie przypisuje się także działanie wykrztuśne, które również jest korzystne w przypadku infekcji przebiegających z nieżytem górnych dróg oddechowych oraz obfitym wysiękiem. Dzięki zawartości steroli roślinnych, między innymi beta-sitostrolu, sok z bzu czarnego korzystnie wpływa na gospodarkę lipidową. Posiada również działanie insulinopodobne, przez co uzyskane zostaje działanie wspomagające obniżające poziom cukru we krwi. Dodatkowo regularne spożywanie soku z czarnego bzu lub herbatek ziołowym ma pożądany wpływ na prawidłowe funkcjonowanie układu trawiennego.
Sok z czarnego bzu – zastosowanie
Ze względu na tak bogaty skład, sok bzu czarnego znajduje szerokie zastosowanie zarówno w prewencji przeziębień, jak i wspomaganiu leczenia. Zmniejsza podatność organizmu na infekcję oraz poprzez działanie immunomodulujące ogranicza rozwój ognisk zapalnych. Wyciągi z czarnego bzu wchodzą w skład wielu preparatów złożonych stosowanych wspomagająco w leczeniu przeziębienia oraz grypy. Oprócz działania przeciwzapalnego czy przeciwgorączkowego, sok z bzu działa także przeciwbakteryjnie oraz przeciwwirusowo, hamując rozwój zakażeń w organizmie. Działanie to potęguje duża zawartość witamin, szczególnie witaminy C. Sok z czarnego bzu poprzez działanie immunomodulujące zalecany jest zarówno dzieciom powyżej 3. roku życia, jak i dorosłym w prewencji chorób sezonowych w stanach obniżonej odporności.
Czy wiesz że: czarny bez nie może być spożywany na surowo, gdyż jego świeże owoce mogą nam zaszkodzić?
Ze względu na działanie antyoksydacyjne, przeciwdziała negatywnemu wpływowi wolnych rodników na organizm człowieka zwiększając jego zdolności regeneracyjne. Dzięki właściwościom napotnym pomaga w obniżeniu temperatury ciała podczas chorób przebiegających z wysoką gorączką. Wykazuje działanie moczopędne oraz przeciwzapalne, dlatego zwiększa szybkość usuwania toksyn z organizmu, skracając okres rekonwalescencji po antybiotykoterapii. Również może być stosowany w przypadku stanów zapalnych nerek, zwiększając produkcję moczu i pobudzając proces filtracji. Ze względu na dużą zawartość steroli roślinnych regularne picie soku z czarnego bzu pomaga w utrzymaniu prawidłowego poziomu lipidów, obniżając poziom frakcji cholesterolu LDL, a także trójglicerydów. Takie działanie przyczynia się do prawidłowego funkcjonowania układu krążenia, zapobiegając między innymi rozwojowi miażdżycy. Również korzystny wpływ na układ sercowo- naczyniowy wykazują flawonoidy, a w szczególności kwercetyna, hyperozyd i rutozyd. Ich działanie polega na uszczelnieniu naczyń krwionośnych oraz zwiększeniu ich elastyczności, co jest pożądanym efektem zarówno w stanach obniżonej odporności organizmu, jak i w terapii wspomagającej leczenie niewydolności żylnej.
Wśród licznych działań bzu czarnego wykazano także działanie przeciwbólowe, którego cechą charakterystyczną jest brak efektu uzależniającego. Dzięki temu stosowany jest jako naturalny analgetyk między innymi w terapii migrenowych bóli głowy oraz zapaleniu nerwu trójdzielnego lub kulszowego.
Sok z czarnego bzu – przeciwwskazania
Jak w przypadku wszystkich preparatów farmaceutycznych, również sok z czarnego bzu nie powinien być stosowany przez osoby uczulone na substancje czynne pochodzenia roślinnego zawarte w wyciągu z czarnego bzu. Głównym składnikiem soków jest cukier, dlatego pacjenci leczący się na cukrzycę powinni przeliczyć przyjętą dawkę soku na wymienniki węglowodanowe i o tę ilość zmniejszyć całkowitą wartość spożytych węglowodanów w ciągu dnia.
Ze względu na działanie moczopędne zaleca się ostrożność w przypadku chorób nerek. Również przeciwwskazanie do stosowania stanowią choroby wątroby, ze względu na działanie pobudzające czynność tego narządu. Należy również pamiętać, żeby nie zbierać owoców czarnego bzu na własną rękę. Niedojrzałe zawierają dużą zawartość potencjalnie toksycznej substancji: sambunigrynę, która może spowodować niekorzystny efekt w postaci zaburzeń pokarmowych, biegunki, wymiotów oraz silnych bólów brzucha.
Podsumowując, sok z bzu czarnego jest popularnie stosowanym preparatem wspomagającym naturalną odporność organizmu. Ponadto wykazuje działanie moczopędne, przeciwzapalne, przeciwgorączkowe, przeciwwirusowe, zwiększając zdolności obronne organizmu przed patogenami. Dzięki działaniu antyoksydacyjnemu ogranicza produkcję wolnych rodników, wpływając korzystnie na funkcjonowanie całego organizmu. Jednak ze względu na dużą zawartość cukru, diabetycy powinni uwzględnić jego stosowanie w przeliczeniu na wymienniki węglowodanowe w swojej zbilansowanej diecie.