Wirusowe zapalenie wątroby typu A – objawy, przyczyny i sposoby leczenia

Wątroba jest kluczowym narządem w organizmie człowieka, w którym zachodzi wiele procesów fizjologicznych. Obejmują one między innymi regulację gospodarki tłuszczowej, węglowodanowej i białkowej oraz odtruwanie organizmu poprzez neutralizację toksyn i leków. Istnieje wiele chorób, które mogą zaburzyć jej prawidłowe funkcjonowanie w tym m.in. wirusowe zapalenie wątroby typu A. W jaki sposób może dojść do rozwinięcia tego schorzenia i jak możemy je leczyć?

Co to jest wirusowe zapalenie wątroby typu A?

Wirusowe zapalenie wątroby typu A (WZW typu A) jest wysoce zakaźną chorobą infekcyjną wątroby wywoływaną przez wirus zapalenia wątroby typu A (HAV). Choroba ta spotykana jest na całym świecie. Najczęściej występuje w krajach Azji Południowej oraz Afryki Środkowej i Południowej w miejscach gdzie są złe warunki sanitarne.

HAV jest jednym z kilku typów wirusów wywołujących zapalenie wątroby. Jednak co ciekawe, nie powoduje on przewlekłej choroby wątroby w przeciwieństwie do zapalenia wątroby typu B lub C. Dzięki temu rzadko spotykane są zagrażające życiu powikłania. Ostrą niewydolność wątroby można rozpoznać jedynie u około 0,2% przypadków. Występuje ona głównie u osób po 50 roku życia lub z wcześniej istniejącą przewlekłą chorobą tego narządu. Rzadko również w wyniku WZW typu A występuje uszkodzenie nerek lub autoimmunologiczne zapalenie wątroby. Warto dodać, że w wyniku tej choroby nie rozwinie się marskość wątroby, czyli jej zwłóknienie wiążące się z zastąpieniem prawidłowo funkcjonującego miąższu przez guzki regeneracyjne oraz z martwicą komórek wątroby. Okres wylęgania wirusa wynosi 15-50 dni, średnio około 30. Oznacza to, że tyle czasu potrzeba do rozwinięcia się objawów choroby. Częstość zakażeń wirusem zapalenia wątroby typu A (HAV) stale malała po wprowadzeniu szczepionki przeciwko HAV. W Polsce taki preparat, zawierający nieaktywnego wirusa, został wprowadzony w 1995 roku, a już po 1997 roku zarejestrowano duży spadek liczby zachorowań. Świadczy to o dużej skuteczności tej szczepionki szacowanej na poziomie 98-99%.

Przyczyny wirusowego zapalenia wątroby typu A

Newsletter Medovita - przydatne informacje, dostęp do nowych e-booków przed premierą.
Zapisuję się

Przyczyną wirusowego zapalenia wątroby typu A jest wirus zawierający materiał genetyczny w postaci RNA należący do rodziny Picornaviridae i namnażający się głównie w hepatocytach (komórkach wątroby). Jest on najczęściej przenoszony drogą pokarmową poprzez spożywanie skażonej ludzkimi odchodami żywności i wody. Dzieje się tak, ponieważ cząsteczki wirusa są transportowane przez drogi żółciowe do jelit i są wydalane wraz z kałem. Możliwe jest również zakażenie poprzez bliski kontakt fizyczny z osobą zakaźną, czyli taką, w której organizmie ten patogen jest w fazie namnażania i nie został on jeszcze zwalczony. Bardzo rzadko wirus dostaje się do organizmu przez użycie skażonej igły (głównie narkomani) lub poprzez transfuzje krwi. Należy pamiętać, że człowiek jest nosicielem wirusa przez 1-2 tygodni przed wystąpieniem objawów klinicznych, a także około tydzień po ich ujawnieniu się, ponieważ wtedy wirus wydalany jest z kałem. Oczywiście okres zakaźności może być dłuższy i wynosić wiele tygodni lub miesięcy zwłaszcza u dzieci z obniżoną odpornością. Ponadto, wirus może być obecny w gotowanej żywności, jeśli nie zostanie ona podgrzana do odpowiednio wysokiej temperatury – powyżej 85°C lub jeśli zostanie zanieczyszczona po ugotowaniu. Dodatkowo jest on stosunkowo odporny na zamarzanie, niskie pH, a także na czynniki chemiczne i fizyczne. Dzięki temu posiada zdolność przetrwania na wielu powierzchniach, ludzkiej skórze, artykułach spożywczych i ściekach. Można go unieszkodliwić między innymi podchlorynem.

Zapamiętaj: HAV jest zazwyczaj samoograniczającą się infekcją, a leczenie jest głównie ukierunkowane na wspomaganie organizmu w walce z wirusem. Nie istnieje leczenie przyczynowe tego schorzenia.

Objawy wirusowego zapalenia wątroby typu A

Przebieg wirusowego zapalenia wątroby typu A często jest bezobjawowy lub utajony, co szczególnie często obserwuje się u dzieci. W przypadkach objawowych Infekcja HAV często rozpoczyna się okresem zwiastunowym charakteryzującym się m. in. nudnościami, wymiotami, gorączką, złym samopoczuciem i bólem brzucha. U niektórych zakażonych osób faza ta nie występuje lub jest ona tak łagodna, że pacjenci nie zgłaszają się do lekarza, aż do czasu pełnego rozwinięcia choroby. Sprawia to, że nie są świadomi, że znajdują się w okresie największej zakaźności i mogą infekować inne osoby. Po kilku dniach lub tygodniach u pacjentów może pojawić się ciemny mocz, blade stolce a także żółtaczka i świąd. Podczas badania fizykalnego możliwe jest wystąpienie nieznacznego powiększenia wątroby. Objawy ostre często ustępują po kilku dniach. U chorych z żółtaczką choroba trwa średnio 6 tygodni. Zdarzają się również nawroty tego schorzenia do 3 miesięcy od wystąpienia pierwszego epizodu. W przypadku gdy przebieg wirusowego zapalenia wątroby typu A nie był powikłany, pełny powrót do normalnej aktywności życiowej może nastąpić nawet poniżej 6 miesięcy.

Diagnostyka wirusowego zapalenia wątroby typu A

Klinicznie, zakażenia HAV nie można odróżnić od innych postaci wirusowego zapalenia wątroby. Dlatego konieczne jest wykonanie badań laboratoryjnych. W celu identyfikacji czynnika, który wywołał zakażenie należy wykonać oznaczenie poziomu przeciwciał anty- HAV. Mogą one występować w klasie IgM oraz IgG. Przeciwciała anty HAV klasy IgM świadczą o świeżym zakażeniu i mogą się utrzymywać do 4-6 miesięcy. Ich obecność we krwi jest jedynym kryterium diagnostycznym wirusowego zapalenia wątroby typu A. Zastępowane są one stopniowo przeciwciałami anty HAV klasy IgG, które obecne są we krwi do końca życia. Dodatkowo niezbędne jest wykonanie innych badań laboratoryjnych takich jak oznaczenie poziomu ALT (aminotransferaza alaninowa) oraz AST (aminotransferaza asparaginowa) we krwi, których wynik świadczy o funkcjonowaniu wątroby. Co ciekawe w przypadku wirusowego zapalenia wątroby typu A poziom aminotransferazy alaninowej jest zazwyczaj bardzo wysoki, nawet w łagodnych przypadkach, w tym w okresie objawów zwiastunowych, zwykle zbliża się do 1000 IU/l krwi lub więcej i jest zwykle wyższy niż aminotransferazy asparaginianowej. Warto wiedzieć, że norma ALT i AST wynosi < 40 IU/l. Zwiększona aktywność tych aminotransferaz w przypadku wirusowego zapalenia wątroby typu A utrzymuje się ok. 3-4 tygodni od pojawienia się symptomów zakażenia. Po ustąpieniu ostrej fazy objawów należy je kontrolować co miesiąc do czasu normalizacji wyników. Dodatkowo badania laboratoryjne mogą wykazać zwiększony poziom bilirubiny, ALP (fosfatazy alkalicznej) oraz GGT (ɣ-glutamylotranspeptydazy). Szczególnie ważne jest również monitorowanie czynności wątroby za pomocą oznaczenia czasu protrombinowego (PT), którego norma wynosi 12-16 sekund. Wykonuje się je co tydzień lub częściej. Wydłużenie PT o 5 sekund sugeruje rozwijającą się ostrą niewydolność wątroby i jest wskazaniem do poszerzenia diagnostyki i wdrożenia bardziej intensywnego leczenia.

Jak leczyć wirusowe zapalenie wątroby typu A?

HAV jest zazwyczaj samoograniczającą się infekcją, a leczenie jest głównie ukierunkowane na wspomaganie organizmu w walce z wirusem. Nie istnieje leczenie przyczynowe tego schorzenia. W przypadku ciężkiego przebiegu konieczna może okazać się hospitalizacja. Celem leczenia jest utrzymanie odpowiedniego nawodnienia i odżywienia chorego. Ważne jest, aby ograniczyć aktywność fizyczną i dużo odpoczywać w ostrym okresie choroby oraz miesiąc po ustąpieniu objawów. Ze względu na to, że wirus powoduje uszkodzenie komórek wątroby, osoby chore mają zakaz picia alkoholu w każdej postaci przez pół roku, a następnie powinni znacznie ograniczyć jego spożywanie do roku. Ma to na celu wyeliminowanie kolejnego czynnika niszczącego komórki wątroby i umożliwienie jej jak najlepszych warunków do regeneracji po ciężkiej chorobie. Ważne jest również unikanie leków metabolizowanych w tym narządzie, dlatego w celu ustalenia odpowiedniego leczenia schorzeń współistniejących należy skonsultować się z lekarzem. Gdy pacjent odczuwa uciążliwy świąd można zastosować preparaty przeciwświądowe. W przypadku ostrej niewydolności wątroby spowodowanej HAV, co jak już wspomniano zdarza się niezwykle rzadko należy rozważyć transplantację wątroby, co może okazać się jedynym sposobem ratującym życie.

Profilaktyka zapalenia wątroby typu A

Warto wspomnieć, że zakażeniu wirusem WZW typu A można zapobiegać. Istnieje możliwość przyjęcia szczepionki w dwóch dawkach – monowalentnej, działającej tylko przeciwko WZW typu A, którą podaje się w schemacie 0-6 miesięcy lub 0-12 miesięcy. Dodatkowo warto wiedzieć, że dostępny jest preparat skojarzony przeciwko WZW typu A i WZW typu B, który się przyjmuje w trzech dawkach (0-1-6 miesięcy). Szczepienia są szczególnie zalecane między innymi osobom wyjeżdżającym do krajów, w których zakażenia wirusem WZW typu A są bardzo częste, pracującym przy produkcji żywności czy chorym na przewlekłą chorobę wątroby. Szczepionki przeciwko WZW typu A są bezpieczne, a odporność na zakażenie utrzymuje się przez wiele lat. Najczęściej zgłaszanym działaniem niepożądanym był ból i zaczerwienienie w miejscu ukłucia.

Przeciwwskazaniami do podania szczepionki są reakcja anafilaktyczna po podaniu poprzedniej dawki i ciężka choroba przebiegająca z gorączką czy nadwrażliwość na składnik preparatu. W Polsce szczepienie na WZW typu A jest zalecane, a nie obowiązkowe, dlatego też jest ono płatne. Koszt jednej dawki preparatu wynosi w granicach od 150 – 270 zł w zależności od miejsca zakupu. W zapobieganiu wirusowemu zapaleniu wątroby typu A istotną rolę odgrywa higiena osobista. Należy często myć ręce, nie jeść nie umytych pod bieżącą wodą warzyw i owoców, a także pić przegotowaną wodę. Podróżując do innych krajów również należy pamiętać, aby nie spożywać wody z kranu jak i nie używać jej do mycia zębów. Zaleca się wtedy korzystanie z wody butelkowanej. Dodatkowo należy unikać kontaktów seksualnych z nieznajomymi. Pacjenci z HAV powinni w domu przestrzegać ścisłych środków ostrożności i ograniczać kontakt osobisty z innymi członkami rodziny do czasu ustąpienia objawów. Według WHO najskuteczniejszym sposobem zapobiegania infekcji HAV jest poprawa warunków sanitarnych, bezpieczeństwa żywności i stosowanie profilaktyki w postaci szczepień.

Czy wiesz że: szczepionkę HAV można podawać w tym samym czasie, co inne szczepionki rutynowo stosowane w programach szczepień dziecięcych lub w profilaktyce podróży oraz nie są wymagane żadne specjalne środki ostrożności przy szczepieniu osób z obniżoną odpornością?

Wirus zapalenia wątroby typu A występuje w populacji ludzkiej od dawna. Poprawa warunków sanitarnych i stworzenie wysoce skutecznych szczepionek znacznie zmniejszyły ogólnoświatową częstość występowania wirusowego zapalenia wątroby typu A w ciągu ostatnich 25 lat. Choroba ta jednak nadal jest częsta i wyniszczająca. Co ciekawe najważniejszym czynnikiem prognostycznym tej choroby jest wiek. Im starsza osoba, tym większe prawdopodobieństwo wystąpienia powikłań. Warto zatem znać występujące w niej objawy i w przypadku ich stwierdzenia u siebie lub osoby bliskiej pilnie skontaktować się z lekarzem.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *