Witamina K należy do grupy witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Zapewne słyszałeś, że bierze udział w procesach krzepnięcia krwi. Nie jest to jej jedyna funkcja. Czy wiesz za co odpowiada i dlaczego jest tak ważna? Zastanawiasz się czy powinieneś ją suplementować? Jakie mogą być objawy jej niedoboru lub nadmiaru?
Właściwości witaminy K
Jak powszechnie wiadomo witamina K2 odpowiada za prawidłowe krzepnięcie krwi. Może być ona zarówno bezpośrednio wchłonięta ze światła jelita lub powstać w organizmie na drodze przemian metabolicznych z witaminy K1. Jest magazynowana w wątrobie, gdzie jest niezbędna do syntezy czynników krzepnięcia krwi II, VII, IX oraz X. Inną funkcją pełnioną przez nią w układzie krwionośnym jest ochrona tętnic przed zwapnieniem, a więc przed odkładaniem się w nich złogów prowadzących do wystąpienia takiej choroby jak miażdżyca. Jednak na tym nie kończą się jej biologiczne funkcje: działa przeciwnowotworowo, przeciwzapalnie, a także odpowiada za poprawne procesy przebudowy kości, poprzez warunkowanie prawidłowego działania osteokalcyny – białka biorącego udział w procesach formowania tkanki kostnej.
Przyczyny niedoboru witaminy K
Zrównoważona dieta nie prowadzi do wystąpienia nadmiaru witaminy K w organizmie. Nie stwierdzono wystąpienia objawów niepożądanych u osób spożywających naturalne formy witaminy K nawet w dużych ilościach. Toksyczność może pojawić się w przypadku stosowania syntetycznej formy tej witaminy – menadionu K3.
Objawy niedoboru witaminy K
Chociaż termin taki jak niedobór witaminy K istnieje, zjawisko to występuje sporadycznie u osób dorosłych. Wynika to z faktu, że wątroba stanowi magazyn witaminy K, a dzienne zapotrzebowanie jest małe. Oznaką niewystarczającej ilości witaminy K w naszym organizmie jest zaburzona synteza czynników krzepnięcia krwi, co może być przyczyną wystąpienia skazy krwotocznej. Charakteryzuje się ona zwiększoną skłonnością do powstawania siniaków, nadmiernymi krwawieniami nawet z niewielkich ran, przedłużonymi, obfitymi menstruacjami, krwawieniami z nosa, dziąseł, układu pokarmowego oraz układu moczowego. Jednak tak jak wcześniej wspomniano witamina K nie wpływa wyłącznie na krzepliwość krwi, dlatego jej deficyt może prowadzić również do zwiększenia ryzyka rozwoju osteoporozy, zwiększonej łamliwości kości oraz zwapnienia tętnic.
Przyczyny nadmiaru witaminy K
Jak zostało wcześniej wspomniane, witamina K należy do substancji rozpuszczalnych w tłuszczach, dlatego jej sporadyczne niedobory pojawiające się w organizmie wynikają głównie z zaburzeń dietetycznych prowadzących do upośledzonego jej wchłaniania. Narażone na niedobór witaminy K są osoby cierpiące na schorzenia wątroby, dróg żółciowych z cholestazą, zmagające się z zespołem złego wchłaniania, a także pacjenci długotrwale stosujący antybiotyki.
Objawy nadmiaru witaminy K
W przypadku nieostrożnej suplementacji witaminą K może dojść do wystąpienia jej nadmiaru w organizmie. Osoby, które przyjęły zbyt dużą dawkę preparatu zawierającego witaminę K mogą odczuwać uderzenia gorąca i obfite pocenie się oraz obserwować u siebie zaczerwienienie skóry. Zbyt duża ilość witaminy K może doprowadzić do powstania anemii, uszkodzenia wątroby, a nawet mózgu. Warto zaznaczyć, że nadmierne przyjmowanie witaminy K nie będzie prowadzić do wzrostu krzepliwości ponad stan fizjologiczny (prawidłowy) i nie niesie ze sobą zwiększonego ryzyka wystąpienia zakrzepicy.
Gdzie występuje witamina K?
Witamina K1(filochinon) występuje w zielonych warzywach: szpinaku, jarmużu, brokułach, natce pietruszki, sałacie, kapuście włoskiej, brukselkach, szparagach oraz tymianku i burakach liściastych. Analogicznie witaminę K1 znajdziemy w takich zielonych owocach jak kiwi, awokado i winogrona oraz olejach roślinnych: oliwa z oliwek, olej sojowy i rzepakowy.
Zapamiętaj: Nie każde zaburzenia krzepnięcia krwi związane są z niedoborem witaminy K. Liczne, długotrwałe krwawienia mogą wskazywać na poważne choroby np. niskopłytkowość oraz choroby wątroby, dlatego warto skonsultować swoje objawy z lekarzem.
Źródłami witaminy K2 (menachinon) są produkty odzwierzęce takie jak sery oraz masło. Obok tych dwóch naturalnych form tej witaminy, istnieje jeszcze jedna, wytworzona syntetycznie witamina K3 (menadion). Jednak bogate źródło witaminy K to nie wszystko, żeby utrzymać jej prawidłowe stężenie w organizmie. Aby to zapewnić i w pełni korzystać z jej cennych właściwości musi zostać ona wchłonięta w układzie pokarmowym. Niezbędna do tego jest obecność tłuszczy w posiłku zawierającym źródło witaminy K (na przykład sałatka ze szpinakiem podawana z dodatkiem oliwy). Wynika to z tego, że tak jak witaminy A, D oraz E należy ona do związków rozpuszczalnych w tłuszczach.
Choroba krwotoczna noworodka
Jest to stan patologiczny wywołany u noworodków niedoborem witaminy K, dlatego nazywana jest również krwawieniem z niedoboru witaminy K (VKDB – Vitamin K Deficiency Bleeding). Wynika to z tego, że witamina K jest niewydajnie transportowana przez łożysko z krwi matki do krwi płodu. Zgodnie z obowiązującą klasyfikacją można podzielić go na 3 postacie:
- Wczesna – występuje w 1 dobie życia. Postać ta występuje rzadko, dotyka ok 1 % noworodków, którym po urodzeniu nie podano profilaktycznie witaminy K oraz dzieci matek leczonych w czasie ciąży antagonistami witaminy K, barbituranami, fenytoiną, ryfampicyną, czy izoniazydem.
- Klasyczna – występuje od 2 do 7 doby życia.
- Późna – występuje powyżej 7 doby życia. Stwierdzono, że postać ta objawia się najczęściej wśród dzieci karmionych wyłącznie mlekiem matki. Wynikało to z tego, że zawiera ono mniej witaminy K, niż dostępne mleka modyfikowane.
Czy wiesz że: jeśli przyjmujesz leki przeciwzakrzepowe z grupy antagonistów witaminy K, unikaj suplementacji witaminy K, ponieważ może prowadzić to do osłabienia działania przyjmowanych leków?
Charakterystycznymi objawami są krwawieniami z pępka, błon śluzowych, przewodu pokarmowego w tym krwawe wymioty i stolce. Objawów tych nie można bagatelizować, ponieważ może dojść również do niebezpiecznego krwawienia wewnątrzczaszkowego, szczególnie w późnej postaci choroby. W przypadku zauważenia tych objawów należy skonsultować się niezwłocznie z lekarzem.
Bez witaminy K, nawet niewielkie skaleczenia kończyłyby się niepohamowanym krwawieniem, nasze kości byłyby słabsze, a tętnice narażone na zwapnienie. Jednak możemy być spokojni, ponieważ już niewielka ilość witaminy K obecna w prawidłowej diecie pokrywa dzienne zapotrzebowanie organizmu. Śmiało możemy przyjąć, że im dana roślina jest bardziej zielona tym więcej witaminy K zawiera.