Witaminy z grupy B należą do witamin rozpuszczalnych w wodzie. Są łatwo przyswajalne przez organizm, a ich nadmiar jest wydalany z organizmu wraz z moczem. Z tego też powodu niezwykle rzadko mówimy o występowaniu hiperwitaminozy w kontekście witamin z tej grupy. Ze względu na istotne funkcje jakie pełni w organizmie witamina B12 niniejszy artykuł dotyczyć będzie wyłącznie tej witaminy.
Właściwości witaminy B12
Witamina B12 uczestniczy w powstawaniu erytrocytów (krwinek czerwonych). Jest niezbędna w przemianach metabolicznych węglowodanów i tłuszczów, a także wielu reakcjach enzymatycznych. Bierze udział w metabolizmie DNA. Jest również niezbędna dla prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego, ponieważ uczestniczy w tworzeniu przekaźników nerwowych oraz biosyntezie choliny, która wchodzi w skład otoczki mielinowej komórek nerwowych.
Źródłem witaminy B12 są produkty pochodzenia zwierzęcego: mięso (największe jej ilości znajdują się w wątrobie i nerkach), ryby, jajka, nabiał (głównie mleko). W produktach pochodzenia roślinnego nie występuje, lecz niektóre produkty spożywcze są wzbogacane w witaminę B12, należą do nich m.in. płatki śniadaniowe czy mleko sojowe. Niektóre bakterie, w tym bakterie jelitowe człowieka, mają zdolność syntezy witaminy B12, jednak bakterie te bytują w jelicie grubym, a wchłanianie witaminy B12 zachodzi w końcowym odcinku jelita cienkiego, dlatego też nie jest przyswajana przez organizm ludzki.
Normy witaminy B12
Osoba dorosła powinna dostarczać w diecie około 2,4 µg witaminy B12 na dobę. Przy normalnym spożywaniu mięsa w codziennej diecie, zapotrzebowanie to jest zaspokajane w nadmiarze. Niedobory tej witaminy mogą występować w przypadku występowania u pacjenta zaburzeń wchłaniania z przewodu pokarmowego, jak również stosowania diety wegańskiej lub wegetariańskiej. Szczególnie narażone na niedobory są także osoby starsze, nie tylko ze względu na zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego, ale również ze względu na nieprawidłową dietę i zaburzenia odżywiania.
Objawy niedoboru witaminy B12
Niedobór witaminy B12 może być przyczyną wielu nieodwracalnych zmian w organizmie człowieka oraz indukować poważne choroby jak choćby demencję, psychozy, zmiany nastrojów, zawał mięśnia sercowego, niedokrwistość megaloblastyczna, zakrzepica żył, atrofia (zanik) nerwu wzrokowego, depresja, zaniki pamięci, osłabienie i inne. Uważa się, że krótkotrwały niedobór witaminy B12 nie powoduje zmian w układzie nerwowym. Natomiast utrzymujący się długotrwale niedobór prowadzi do trwałych konsekwencji. Zapasy witaminy B12 gromadzone przez organizm (jest ona akumulowana głównie w wątrobie) wystarczają na około 4 lata.
Niedostateczna podaż witaminy B12 w diecie może być uzupełniania poprzez stosowanie suplementów diety. Należy jednak pamiętać że postać witaminy B12 zawarta w suplementach diety jest wchłaniania w inny sposób niż witamina B12 dostarczana w diecie. Według szacunków z suplementów wchłaniany jest mniej niż 1% tej witaminy, dlatego też dawka witaminy B12 spożywana w postaci suplementu powinna wynosić co najmniej 250 µg. W przypadku podejrzenia niedoboru witaminy B12 w organizmie człowieka, poziom tej witaminy powinien ustalić lekarz na podstawie stosownych badań, ponieważ diagnostyka jest bardzo skomplikowana. Stężenie witaminy B12 w surowicy jest niemiarodajne i często nie odzwierciedla faktycznego stężenia tej witaminy w tkankach, dlatego też pacjent nie powinien samodzielnie interpretować wyników np. morfologii.
Najbardziej narażonymi na niedobór witaminy B12 są osoby starsze (po 51. roku życia), weganie i wegetarianie. W celu zapobiegania niedoborom, takie osoby powinny przyjmować każdego dnia witaminę B12 w postaci suplementów diety w dawce co najmniej 250 µg. W przypadku podejrzenia niedoboru witaminy B12, należy zgłosić się do lekarza, aby ten zlecił stosowną diagnostykę i zaordynował odpowiednie leczenie. Nie należy zwlekać z wdrożeniem leczenia, ponieważ skutki przewlekłego niedoboru witaminy B12 są bardzo poważne i nieodwracalne.