Każdy z nas z pewnością choć raz zmagał się z problemem różnego rodzaju wykwitów pojawiających się na naszej skórze. Plamki, grudki, brodawki, pęcherze – niezależnie od rodzaju, zmiany te stanowią defekt kosmetyczny i sprawiają, że czujemy się mniej komfortowo we własnym ciele. Okazuje się jednak, że wątpliwe walory estetyczne nie stanowią jedynego problemu związanego z pojawianiem się zmian na naszej skórze. Zdarza się bowiem, że łagodne zmiany skórne mogą być pierwszym objawem toczącego się w organizmie procesu nowotworowego o różnorodnej lokalizacji. Jednym z objawów skórnych, którego pojawienie się zawsze powinno wzbudzać niepokój zarówno u pacjenta, jak i lekarza, jest zespół Lesera-Trélata. Jak się są objawy tego zespołu i na czym polega jego leczenie?
Co to jest zespół Lesera-Trélata?
Zespół Lesera-Trélata jest to objaw dermatologiczny, polegający na gwałtownym wysiewie zmian skórnych o typie mnogich brodawek łojotokowych, który związany jest z obecnością nowotworu narządów wewnętrznych. Zespół ten zaliczany jest do tzw. zespołów paraneoplastycznych (paranowotworowych), czyli grupy objawów ze strony różnych narządów i układów, towarzyszących procesowi nowotworowemu.
Z punktu widzenia klinicznego, znajomość zespołów paraneoplastycznych jest istotna, ponieważ objawy skórne mogą o wiele miesięcy wyprzedzać pojawienie się objawów specyficznych dla nowotworów narządów wewnętrznych, a tym samym umożliwiają ich szybsze diagnozowanie i leczenie. W przypadku chorób skóry towarzyszących nowotworom, nawrót zmian skórnych może być pierwszym objawem wznowy nowotworu. Nazwa schorzenia pochodzi od nazwisk dwóch profesorów medycyny z przełomu XIX i XX wieku: niemieckiego chirurga Edmunda Lesera oraz francuskiego chirurga Ulysse’a Trélata.
Zespół Lesera-Trélata – objawy
Zespół Lesera-Trélata nie stanowi odrębnej jednostki chorobowej, lecz jest objawem skórnym świadczącym o obecności choroby nowotworowej. Charakteryzuje się on nagłym pojawieniem się bardzo licznych brodawek łojotokowych, czyli łagodnych zmian wywodzących się z naskórka. Wygląd brodawek może być zróżnicowany- począwszy od płasko- wyniosłych grudek o cielistym zabarwieniu, aż do brodawkowatych, guzowatych tworów barwy ciemnobrunatnej.
Kluczowymi symptomami, wskazującymi na występowanie zespołu Lesera-Trélata są:
- nagłe pojawienie się licznych zmian skórnych o typie brodawek łojotokowych, które w krótkim czasie znacznie powiększają swoje wymiary;
- współistnienie objawów złośliwego rogowacenia ciemnego. Rogowacenie ciemne jest zmianą skórną charakteryzującą się nadmierną pigmentacją skóry oraz jej rogowaceniem (łuszczeniem się). Najczęstszy wariant rogowacenia ciemnego jest zmianą łagodną, najczęściej towarzyszącą insulinooporności. Typowa lokalizacja zmian skórnych to doły pachowe, pachwiny oraz okolica karku. Rogowacenie ciemne złośliwe jest najrzadszym typem tego zaburzenia, zaliczanym do zespołów paranowotworowych i towarzyszym nowotworom przewodu pokarmowego. Zmiany skórne w jego przebiegu są bardziej uogólnione i mogą lokalizować się również w obrębie błon śluzowych;
- młody wiek pacjenta (poniżej 30 roku życia).
Brodawki łojotokowe zwykle lokalizują się na klatce piersiowej i plecach, ale mogą występować także na kończynach, twarzy i szyi. Zmianom towarzyszy silny świąd skóry, który skłania pacjentów do rozdrapywania zmian. Przy mechanicznym drażnieniu np. elementem odzieży, może wystąpić zaczerwienienie zmian lub może dojść do powstania nadżerek na ich powierzchni.
Zapamiętaj: Zmiany skórne towarzyszące zespołowi Lesera-Trélata nie mają charakteru złośliwego i nie wymagają specyficznego leczenia.
Należy zaznaczyć, że brodawki łojotokowe często występują u osób w podeszłym wieku, natomiast są stosunkowo rzadko spotykane u zdrowych, młodych osób. U osób zdrowych rozwój brodawek łojotokowych jest stopniowy, a nowe zmiany powstają w liczbie nie większej niż kilka do kilkunastu w ciągu roku. Brodawki łojotokowe obecne w zespole Lesera-Trélata histologicznie (w badaniu mikroskopowym) niczym nie różnią się od pojedynczych brodawek łojotokowych występujących u osób zdrowych. O ich potencjalnie niebezpiecznym pochodzeniu świadczy zatem jedynie ich mnogość oraz gwałtowność z jaką się pojawiają.
Zespół Lesera-Trélata – przyczyny
Przyczyna powstawania zespołu nie została jak dotąd jednoznacznie określona. Spekuluje się, że podobnie jak w przypadku innych zespołów paraneoplastycznych, u jego podłoża mogą leżeć wydzielane przez nowotwór hormony i czynniki wzrostu, które stymulują rozwój zmian skórnych. Zespół Lesera-Trélata najczęściej towarzyszy nowotworom przewodu pokarmowego- głównie gruczolakorakowi żołądka. Opisywano jego występowanie także w przebiegu:
- raka jelita grubego;
- raka piersi;
- raka płuc;
- raka trzustki;
- raka wątroby;
- nowotworów wywodzących się z układu krwiotwórczego i limfatycznego (białaczek i chłoniaków).
Zespół Lesera-Trélata – leczenie
Zmiany skórne towarzyszące zespołowi Lesera-Trélata nie mają charakteru złośliwego i nie wymagają specyficznego leczenia. Jeżeli jednak zmiany są liczne i lokalizują się w okolicach odsłoniętych np. na twarzy czy grzbietach rąk, wówczas mogą stanowić dla pacjenta istotny defekt kosmetyczny i skłaniać go do poszukiwania pomocy u dermatologa. Lekarz po dokładnym zbadaniu zmian skórnych może zaproponować pacjentowi różnorodne metody leczenia brodawek łojotokowych, takie jak:
- łyżeczkowanie przy pomocy łyżeczki dermatologicznej – zabieg ten przeprowadzany jest w znieczuleniu miejscowym;
- kriochirurgia – zmiany usuwane są przy pomocy ciekłego azotu (po pewnym czasie od “zamrożenia” samoistnie odpadają);
- laseroterapia z wykorzystaniem lasera CO2 – pod wpływem działania lasera brodawka obumiera, a następnie samoistnie odpada. Zabieg wykonywany jest w znieczuleniu miejscowym;
- elektrokoagulacja – brodawka poddawana jest działaniu prądu zmiennego, który powoduje koagulację (ścięcie) białek wewnątrz brodawki i jej obumarcie. Elektrokoagulację wykonuje się w znieczuleniu miejscowym.
Czy wiesz że: u 40% pacjentów z rozpoznanym zespołem Lesera-Trélata obserwuje się również objawy rogowacenia ciemnego złośliwego?
Podstawowym celem terapii nie jest jednak osiągnięcie zadowalającego efektu kosmetycznego, lecz leczenie nowotworu złośliwego, leżącego u podłoża zespołu Lesera-Trélata. Za proces ten odpowiedzialni są onkolodzy oraz chirurdzy onkologiczni. Rodzaj leczenia uzależniony jest od typu nowotworu i stanu ogólnego pacjenta i może ono obejmować chemioterapię, radioterapię oraz leczenie operacyjne.
Brodawki łojotokowe stanowią powszechny wśród osób w podeszłym wieku defekt kosmetyczny, zwłaszcza jeśli lokalizują się w okolicach odsłoniętych. Ich gwałtowne pojawienie się w dużej liczbie u osób młodych zawsze powinno nasuwać podejrzenie zespołu Lesera-Trélata, który jest jednym ze skórnych markerów choroby nowotworowej. Najczęściej występuje on w przebiegu nowotworów wywodzących się z przewodu pokarmowego. Pojawienie się licznych brodawek łojotokowych na całym ciele, niezależnie od ich lokalizacji, powinno być interpretowane jako “czerwona flaga”- objaw alarmujący, którego nie wolno lekceważyć i który wymaga przeprowadzenia bardziej wnikliwej diagnostyki.