Cynk jest jednym z pierwiastków, których suplementacja w porównaniu z magnezem, żelazem czy wapnem jest znacznie mniej rozpowszechniona. Wielu pacjentów nie ma również wiedzy na temat jego funkcji w organizmie człowieka czy możliwych skutkach niedoboru. Jednak tak jak inne składniki mineralne, jest niezbędny w prawidłowym przebiegu wielu reakcji biochemicznych. Jak rozpoznać niedobór cynku i jakie są dostępne metody jego uzupełnienia?
Początkowo cynk znany był przede wszystkim jako składnik wykorzystywany w przemyśle, służący do produkcji powłok antykorozyjnych czy urządzeń elektrycznych. Już od ponad wieku poznana została również jego rola w organizmie człowieka. Cynk pełni przede wszystkim funkcje katalityczne, wchodząc w skład kilkuset enzymów. Uczestniczy między innymi w biosyntezie materiału genetycznego w procesach transkrypcji, translacji oraz replikacji. Poprzez udział w syntezie enzymów trzustkowych, pełni ważną rolę w regulacji wydzielania insuliny, a tym samym jego nieprawidłowe stężenie ma ogromne znacznie w rozwoju chorób o podłożu metabolicznym, takich jak cukrzyca.
Pierwiastek ten jest szczególnie istotny dla mężczyzn. Poprzez udział w syntezie testosteronu, wpływa na poprawę jakości nasienia i przyczynia się do poprawy funkcji seksualnych i rozrodczych. Cynk dzięki swojemu działaniu antyoksydacyjnemu poprawia również funkcjonowanie układu odpornościowego, zwiększając odporność organizmu, stąd razem z rutyną, witaminą C oraz wyciągami roślinnymi z czarnego bzu czy lipy jest częstym składnikiem złożonych preparatów stosowanych w objawowym leczeniu przeziębień.
Objawy niedoboru cynku
Cynk należy do grupy pierwiastków śladowych. Jest dostarczany do organizmu człowieka przede wszystkim z pokarmem, a głównym narządem jego wchłaniania jest jelito cienkie. Najlepiej przyswajalną postacią jest ta zawarta w produktach pochodzenia zwierzęcego. Pomimo że niedobór cynku diagnozowany jest stosunkowo rzadko, istnieje szereg czynników, mogących obniżać jego poziom w ustroju, powodując konieczność wprowadzenia suplementacji pierwiastka. Należą do nich między innymi: choroby układu pokarmowego, obecność dużej ilości błonnika, rodzaj spożywanego pokarmu, a także niektóre pierwiastki i leki.
W związku z tym, że podstawowym źródłem cynku dla organizmu człowieka jest pożywienie, wśród głównych przyczyn jego niedoboru można wymienić zaburzenia odżywiania w postaci bulimii lub anoreksji, niewłaściwie właściwie zbilansowane posiłki, a także częste stosowanie diet odchudzających. Aby nie dopuścić do takiej sytuacji warto wzbogacić codzienne potrawy przede wszystkim o produkty bogate w cynk, takie jak: zboże, szczególnie zarodki pszenicy,otręby,a także mięso wołowe oraz wątroba wieprzowa i wołowa. Wśród popularnych produktów zawierających cynk można również wymienić kaszę gryczana, a także kakao, ryby oraz owoce morza na przykład ostrygi.
Zapamiętaj: Cynk to cenny pierwiastek, który odgrywa bardzo ważną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu mi.in. pobudza pracę trzustki, zapobiega demencji, poprawia sprawność intelektualną i łagodzi objawy hemoroidów.
Jako że cynk jest pierwiastkiem uczestniczącym w wielu ważnych reakcjach zachodzących w organizmie, również bardzo szeroka, niejednolita grupa objawów może świadczyć o pojawieniu się jego niedoboru. Krytycznym narządem dla niedoboru cynku jest mózg. Pierwiastek uczestniczy w modulowaniu przewodnictwa nerwowego, a jego niedobór może prowadzić do zaburzeń w obrębie tego układu. W tym przypadku objawami towarzyszącymi niedoborowi są stany depresyjne, zaburzenia nastroju oraz funkcji poznawczych. Przewlekły niedobór cynku może wpłynąć także na rozwój choroby Alzheimera.
Istnieje również wiele niespecyficznych objawów, które również mogą wskazywać na niedobory cynku. Są to między innymi: zaburzenia widzenia, zahamowanie wzrostu, szczególnie jeśli do deficytu tego mikroelementu dojdzie w okresie dojrzewania u dzieci, nagła utrata masy ciała, czy brak apetytu, spowodowany zaburzeniami smaku. Wśród objawów niedoboru można także wymienić zaburzenia skórne takie jak: łysienie, dysfunkcja rogowacenia naskórka czy zapalenia pęcherzykowo- zrostowe, któremu towarzyszy złe gojenie powstałych ran.
W związku z działaniem antyoksydacyjnym cynku, obniżenie jego poziomu może zwiększać podatność organizmu na infekcje, szczególnie w okresie zwiększonej zachorowalności na przeziębienia i grypę.
Cynk jest niezbędnym związkiem mineralnym o działaniu regulacyjnym na układ hormonalny. Największe zapotrzebowanie na cynk, a tym samym największe narażenie na niedobór, mają kobiety w ciąży oraz w okresie laktacji, ze względu na zwiększoną utratę tego pierwiastka. Grupą o jednej z najwyższych wartości zalecanego dziennego spożycia (RDA, ang. Recommended Dietary Allowances) są również mężczyźni i chłopcy w okresie dojrzewania. U płci męskiej niedobór może manifestować się pod postacią zaburzeń płodności, obniżenia poziomu testosteronu, a także oligospermii. Szczególnie niebezpieczny może okazać się w okresie szybkiego rozwoju dziecka, prowadząc do atrofii jąder lub jajników, w zależności od płci.
Cynk w tabletkach
Cynk wchodzi w skład licznych preparatów dostępnych w aptece. Jednak jedynie 3 zostały zarejestrowane jako produkty lecznicze, a wśród nich tylko jeden w postaci tabletek – Zincas, dostępny bez recepty (OTC, ang. over-the-counter drug).
W obrocie aptecznym dostępna jest natomiast szeroka gama suplementów diety w postaci granulatów, tabletek oraz kapsułek. Wśród nich można wyróżnić popularne w okresie jesienno-zimowym preparaty zwiększające odporność organizmu, do których należą saszetki Verbascon, a także tabletki Rutinacea. Szczególnie dużą popularnością wśród kobiet cieszą się suplementy diety poprawiające kondycję włosów, skóry i paznokci, w skład których wchodzi między innymi cynk oraz biotyna, takie jak tabletki Merz – Special, Vitapill oraz kapsułki Silica. Cynk można również znaleźć w złożonym wzmacniającym preparacie witaminowo-mineralnym Bodymax, a także w suplemencie poprawiającym sprawność seksualną mężczyzn – Androvit. Cynk jest także dostępny w preparatach jednoskładnikowych, między innymi kapsułkach Chela Cynk czy tabletkach z chelatem cynku firmy Solgar.
Oprócz postaci doustnych cynk jest często spotykanym składnikiem maści, kremów oraz zasypek o działaniu ściągającym, przeciwzapalnym, a także wysuszającym. Zasypki, w skład których wchodzi tlenek cynku stosowane są w nadmiernej potliwości stóp i w połączeniu z wyciągiem z drzewa herbacianego neutralizują nieprzyjemny zapach oraz zmniejszają potliwość. W postaci pasty, tlenek cynku służy do punktowego stosowania na stany zapalne o charakterze trądzikowym, ze względu na swoje działanie przeciwzapalne.
Czy wiesz że: zmniejszone libido i częste infekcje mogą sygnalizować niedobór cynku w organizmie?
Podsumowując, cynk jest pierwiastkiem wchodzącym w skład preparatów pojedynczych i złożonych preparatów dostępnych w aptece, którego znaczenie jest dużo mniej rozpowszechnione w porównaniu z innymi składnikami mineralnymi. Jako element ogromnej liczby enzymów jest niezbędny w prawidłowym przebiegu wielu reakcji biologicznych zachodzących w ustroju. Należy jednak pamiętać, że zarówno niedobór, jak i nadmiar tego pierwiastka może nieść za sobą poważne konsekwencje zdrowotne, a decyzji o suplementacji nie należy podejmować samodzielnie, a jedynie po konsultacji z lekarzem.